Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło nowy projekt zmian w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dalej jako „Projekt”), będących implementacją dyrektywy UE nr 2016/943 w sprawie ochrony niejawnego know–how i niejawnych informacji handlowych (dalej jako „Dyrektywa”)[1]. Regulacja ta jest niezwykle istotna, gdyż w zasadzie każdy przedsiębiorca posiada informacje, które mogą stanowić tajemnice przedsiębiorstwa – choć niestety nie każdy podmiot rynkowy ma tego świadomość i podejmuje odpowiednie działania, by informacje te chronić. Skuteczna ochrona nie jest zaś możliwa bez znajomości obowiązujących przepisów. Dlatego też poniżej omówiono planowane zmiany w regulacjach. Na wstępie warto zaznaczyć, że komentowany Projekt jest już drugą propozycją przedstawioną w tym zakresie przez Ministerstwo i uwzględnia część uwag zgłoszonych w toku konsultacji społecznych. Biorąc to pod uwagę, można zakładać, że Projekt najprawdopodobniej trafi do Sejmu w obecnym kształcie i że istnieją duże szanse na jego uchwalenie.

Co nowego przynosi projekt nowelizacji

Projekt wprowadza zmiany przede wszystkim w trzech ważnych dla ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa obszarach:

I. Po pierwsze, zmodyfikowana ma zostać dotychczasowa definicja tajemnicy przedsiębiorstwa. Zgodnie z jej nowym brzmieniem (zawartym w art. 11 ust. 2 Projektu) „przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów, nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności”.

Zmiana w tym zakresie jest kluczowa dla całego systemu ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa, jako że to właśnie na definicji – jako na fundamencie – system ten się opiera. Jej modyfikacja (a także jej „przeniesienie” z art. 11 ust. 4 obowiązującej ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji  do art. 11 ust. 2) powoduje konieczność weryfikacji zarówno dotychczas zawartych umów, jak i wzorów umów (klauzul poufności, pracowniczych regulaminów ochrony know–how itp.), jako że co do zasady umowy te odwołują się do obowiązującej definicji ustawowej. (Szerzej na temat skutków oraz wagi zmiany definicji tajemnicy przedsiębiorstwa zobacz tutaj).

II. Po drugie, Projekt wprowadza – za implementowaną Dyrektywą – wyjątki od ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa. Wyjątki te zasadniczo nie są obecne w obowiązującej ustawie. Mają one natomiast duże znaczenie dla zakresu ochrony i powinny być uwzględnione na etapie kształtowania strategii ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa. Wyjątki rodzą bowiem ryzyka prawne, że nawet w sytuacji odpowiedniego zabezpieczenia umownego tajemnicy przedsiębiorstwa w relacjach z pracownikiem, kontrahentem lub innym podmiotem może dojść do ujawnienia tej tajemnicy bez naruszenia prawa. Takie zdarzenie nie będzie traktowane przez ustawę jako bezprawne, jeśli nastąpiło:

  • w celu ochrony uzasadnionego interesu chronionego prawem lub
  • w ramach korzystania ze swobody wypowiedzi lub w celu ujawnienia nieprawidłowości, uchybienia, działania z naruszeniem prawa dla ochrony interesu publicznego (wyjątek dotyczący ochrony tzw. sygnalisty czy whistleblowera), lub
  • wobec przedstawicieli pracowników w związku z pełnieniem przez nich funkcji na podstawie przepisów prawa i było niezbędne dla prawidłowego wykonywania tych funkcji.

Można zauważyć, że ryzyko wynikające z powyższych wyjątków polega również na tym, iż zawierają one wiele przesłanek ogólnych, których interpretacja może się ukształtować dopiero w przyszłości.

III. Po trzecie, Projekt implementuje nowe roszczenia przysługujące w wypadku naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa. Za najistotniejsze z nich należy uznać nieobecne dotychczas w ustawie tzw. ryczałtowe odszkodowanie za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa. Zgodnie z proponowanym art. 18 ust. 5 Projektu w razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa uprawniony będzie mógł żądać, zamiast odszkodowania na zasadach ogólnych, „naprawienia szkody przez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa”. Brak tego rozwiązania był dotychczas istotnym utrudnieniem w dochodzeniu roszczeń adekwatnych do naruszeń tajemnicy przedsiębiorstwa, które miały miejsce.

Jakie mogą być skutki proponowanych zmian

Powołane zmiany z jednej strony stworzą potrzebę audytu dotychczas zawartych umów oraz modyfikacji wzorów umów stosowanych przez przedsiębiorców, a z drugiej strony przełożą się na przyszłe postępowania sądowe oraz roszczenia, których będzie mógł dochodzić podmiot uprawniony.

W Projekcie zawarta jest jeszcze jedna zmiana, która może mieć ogromne znaczenie dla praktyki obrotu. Chodzi o usunięcie dotychczasowego art. 11 ust. 2 u.z.n.k., przewidującego  odpowiedzialność za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa po stronie pracownika lub współpracownika, który na mocy tego przepisu był zobowiązany do przestrzegania zakazu ujawnienia, wykorzystania lub przekazania informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa przez okres trzech lat od dnia ustania stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, na podstawie którego świadczył pracę na rzecz przedsiębiorcy. Nie uwzględniając tego przepisu w Projekcie, Projektodawca pominął, że art. 11 ust. 2 u.z.n.k. wskazuje jednoznacznie, iż odpowiedzialność za czyn nieuczciwej konkurencji w postaci naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa „stosuje się również do osoby, która świadczyła pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego”. Analogicznych postanowień brak natomiast w przypadku innych czynów nieuczciwej konkurencji opisanych w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (która poza naruszeniem tajemnicy przedsiębiorstwa reguluje szereg innych działań naruszających uczciwą konkurencję, np. nieuczciwą reklamę). W literaturze prezentowany jest na gruncie u.z.n.k. pogląd, zgodnie z którym – poza przepisami wyraźnie rozszerzającymi zakres odpowiedzialności, jak właśnie dotychczasowy art. 11 ust. 2 u.z.n.k. – czyny nieuczciwej konkurencji mogą być popełnione wyłącznie przez przedsiębiorcę[2]. Pracownicy – co do zasady – nie mogą być zaś uznani za przedsiębiorców w rozumieniu ustawy. Tym samym, opierając się na wyżej wskazanym poglądzie, nieuwzględnienie w Projekcie art. 11 ust. 2 u.z.n.k. prowadziłoby do wyłączenia pracowników z kręgu podmiotów, którym można postawić zarzut naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa, a co za tym idzie – do istotnego zawężenia zakresu jej ochrony. Taka wykładnia jest trudna do pogodzenia z postulatem wykładni prounijnej (i treścią Dyrektywy), niemniej jednak może rodzić ryzyka w praktyce sądowej wykładni ustawy. Mając to na uwadze, przedsiębiorcy, którzy dotychczas opierali ochronę swoich tajemnic względem pracowników na art. 11 ust. 2 u.z.n.k., w związku ze zmianami powinni się zabezpieczyć poprzez wprowadzenie odpowiednich umów lub regulaminów zobowiązujących pracowników do przestrzegania i honorowania tajemnic przedsiębiorstwa.

Czy Ministerstwo pamiętało o wszystkich przepisach Dyrektywy

Na zakończenie należy również zaznaczyć, że Projekt w obecnym kształcie niestety nie implementuje wszystkich przepisów Dyrektywy. Implementowany nie został art. 9 Dyrektywy, zawierający bardzo ważną i pożądaną przez polskich przedsiębiorców regulację dotyczącą ochrony tajemnic przedsiębiorstwa przedstawianych jako dowody w postępowaniach sądowych.

Zagadnienia te zostały szerzej opisane tutaj.

Za implementację przepisów proceduralnych nie może zostać uznany proponowany w Projekcie nowy przepis karny, zgodnie z którym odpowiedzialności karnej podlega każdy, „kto ujawnia lub wykorzystuje informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, z którą zapoznał się, biorąc udział w rozprawie lub innych czynnościach postępowania sądowego dotyczącego roszczeń z tytułu czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa albo poprzez dostęp do akt takiego postępowania, jeżeli w postępowaniu tym została wyłączona jawność rozprawy”. Podkreślano to w toku konsultacji społecznych, jednak projektodawca przedmiotowych uwag nie uwzględnił. Należy mieć nadzieję, że zmiany w tym zakresie zostaną wprowadzone w dalszym toku prac legislacyjnych, gdyż w przeciwnym razie Projekt będzie musiał być uznany za wadliwą implementację Dyrektywy.

Kiedy zmiany zostaną uchwalone

Termin implementacji Dyrektywy upływa 9 czerwca 2018 r. Należy zatem zakładać, że Projekt zostanie uchwalony przed tą datą.

[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie ochrony niejawnego know–how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem i ujawnianiem (Dz. Urz. UE L 157 z 15.06.2016, s. 1).

[2] Por. np. M. Szydło, Komentarz do art. 2 u.z.n.k. [w:] Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. M. Sieradzka, M. Zdyb, System Informacji Prawnej LEX.