Wyrok sądu pierwszej instancji we Florencji w sprawie przeciwko organizatorowi wycieczek dla turystów

****

Sąd pierwszej instancji we Florencji wydał 23 listopada 2017 r. wyrok, w którym zabronił włoskiemu organizatorowi wycieczek turystycznych posługiwania się wizerunkiem rzeźby Michała Anioła „Dawid”.

Jakkolwiek takie rozstrzygnięcie w pierwszej chwili może wydawać się zaskakujące, w rzeczywistości ma podstawę w przepisach prawa włoskiego. Kodeks dotyczący ochrony dziedzictwa kulturowego[1] przewiduje bowiem w art. 106, że w odniesieniu do przedmiotów dziedzictwa kulturowego zarówno państwo, jak i lokalne podmioty władzy publicznej mogą zezwolić na ich wykorzystywanie, w tym poprzez reprodukcję ich wizerunku, w celach zgodnych z ich wartością kulturową.

W związku z tym wykorzystywanie do celów komercyjnych przedmiotów dziedzictwa kulturowego Włoch nie jest całkowicie wykluczone, ale wymaga uzyskania zgody odpowiedniego organu. Natomiast zgodnie z przepisami art. 107 i 108 wspomnianego kodeksu wydanie takiej zgody może zostać uzależnione od wniesienia opłaty ustalonej na podstawie między innymi rodzaju wnioskowanego sposobu wykorzystywania i możliwego zysku, jaki wnioskodawca uzyskałby dzięki komercyjnemu wykorzystywaniu takiego przedmiotu. Z kolei, jak okazało się w komentowanej sprawie, taki zysk może okazać się bardzo wysoki.

Spór powstał wskutek pozwu złożonego przez muzeum Galeria Akademii, w którym znajduje się rzeźba „Dawid”, przeciwko Visit Today – organizatorowi wycieczek muzealnych dla turystów. Treść rozstrzygnięcia sądu może sugerować, że przedmiotem sporu było nienależyte posługiwanie się wizerunkiem jednego z najbardziej znanych dzieł sztuki, nielicujące z jego wartością kulturową. Rzeczywista przyczyna sporu leżała jednak w nieco innym miejscu.

Visit Today oferowało bowiem bilety do Galerii Akademii w cenie 45 euro, czyli nieporównywalnie wyższej niż cena biletu zakupionego w kasie muzeum, która wynosi 8 euro. Z jednej strony turyści mogli świadomie pokusić się o zakup tak drogich wejściówek, co pozwoliłoby im uniknąć często bardzo długich kolejek do kas biletowych. Z drugiej strony jednak często dokonywali takiego zakupu, nie wiedząc, że mają możliwość wejścia do muzeum po znacznie niższej cenie.

Muzeum Galeria Akademii zdecydowało się wypowiedzieć wojnę takim praktykom nieuczciwych sprzedawców i odniosło pełen sukces. Sąd zakazał bowiem posługiwania się przez Visit Today wizerunkiem rzeźby Michała Anioła nie tylko we Włoszech, ale w całej Europie. Sąd w uzasadnieniu wyroku wskazał zwłaszcza, że „nie wydaje się, aby Visit Today kiedykolwiek wnioskowało lub otrzymało odpowiednie zezwolenie, podczas gdy wykorzystało wizerunek »Dawida« do reklamowania swojej działalności”.

Według ministra kultury Włoch takie rozstrzygnięcie stanowi dobry krok w kierunku zwalczania nieautoryzowanej sprzedaży – w tym prowadzonej przez Internet – biletów do włoskich obiektów dziedzictwa kulturowego oraz niewłaściwego wykorzystywania wizerunków takich obiektów. Minister dodał, że ta decyzja „stanowi ważny krok na drodze do ochrony konsumentów i ochrony arcydzieł we włoskich muzeach”.

Cecilie Hollberg, dyrektor Galerii Akademii, podkreśliła z kolei, że rozstrzygnięcie sądu we Florencji będzie służyć jako punkt odniesienia dla wszystkich muzeów, które borykają się z problemem nieoficjalnych sprzedawców wejściówek, oferujących bilety po zawyżonej cenie, a tym samym oszukujących turystów.

Tego samego zdania są zarządcy innych włoskich zabytków, w tym przewodniczący organu odpowiedzialnego za katedrę we Florencji i dyrektor galerii Uffizi, którzy już zapowiedzieli podjęcie działań przeciwko podmiotom wykorzystującym wizerunki przedmiotów dziedzictwa kulturowego w celu oferowania biletów po zawyżonych cenach.

[1] Kodeks dziedzictwa kulturalnego i krajobrazu z dnia 22 stycznia 2004 r., nr 42.