Analiza sporów na rynku IT pokazuje, że dobrze skonstruowana umowa stanowi podstawę sukcesu projektu i pozwala uniknąć wielu konfliktów podczas jego realizacji. Przygotowanie takiej umowy przez podmioty z sektora publicznego staje się obecnie łatwiejsze – a to za sprawą wzorcowych klauzul umów IT, udostępnionych przez Ministerstwo Cyfryzacji w lipcu i sierpniu bieżącego roku. Kierunek, bardzo pożądany, przy czym co do samego sposobu ich przygotowania można mieć trochę zastrzeżeń.

****

Czym są wzorcowe klauzule?

Na zlecenie Ministerstwa Cyfryzacji (dalej: MC), w ramach „pakietu wsparcia dla podmiotów sektora publicznego w zakresie tworzenia umów IT”, przygotowano wzorcowe klauzule umowne, które dotyczą umowy wdrożeniowej z usługami wsparcia w dwóch wariantach: bez dostawy infrastruktury oraz z taką dostawą. Dokumenty te stanowią w istocie wzorzec postanowień umowy, zawierający również komentarze do poszczególnych klauzul, opisujące cel ich wprowadzenia, możliwe modyfikacje oraz elementy, które powinny zostać wzięte pod uwagę przy konstruowaniu umowy z wykorzystaniem udostępnionych wzorcowych klauzul.

Zgodnie z informacjami zamieszczonymi na stronie internetowej MC opublikowane klauzule mogą być wykorzystywane, w tym zwielokrotniane, modyfikowane  i rozpowszechniane dla potrzeb podmiotów sektora publicznego, a także przez osoby trzecie, w tym doradców prawnych, działających na rzecz takich podmiotów. Postanowienia licencyjne opublikowanych klauzul wyraźnie przewidują również, że klauzule nie mogą być wykorzystywane przez przedsiębiorców ani osoby fizyczne, a w szczególności nie mogą w żaden sposób być wykorzystane w celach komercyjnych, w tym jako odpłatne wzorce czy element doradztwa prawnego. Powyższe oznacza, że podmioty sektora publicznego mogą w zasadzie swobodnie wykorzystywać klauzule na potrzeby własnych umów, natomiast przedsiębiorcy nie mogą wykorzystać klauzul jako podstaw do tworzenia dla siebie umów.

Z uwagi na fakt, że adresatem wzorcowych klauzul jest administracja publiczna i inne podmioty publiczne, dokumenty obejmują również postanowienia charakterystyczne dla zamówień realizowanych w trybie zamówień publicznych, opracowane w zgodzie z nowelizacją prawa zamówień publicznych, która weszła w życie w dniu 28 lipca 2016 r.

Zastosowanie wzorcowych klauzul

Udostępnienie przez MC wzorcowych klauzul umownych niewątpliwie stanowi ułatwienie dla podmiotów publicznych i osób, które prowadzą w ich imieniu postępowania o udzielenie zamówienia w zakresie wdrożenia oprogramowania. Oprócz konkretnych postanowień umownych, zawierają bowiem komentarze stanowiące rekomendacje, które pozwalają zamawiającym opracować kompletną umowę, uwzględniającą najważniejsze obszary, którym dotychczas nie zawsze poświęcano wiele uwagi. Takimi postanowieniami są w szczególności klauzule dotyczące praw własności intelektualnej czy postanowienia przewidujące procedurę odbiorową.

Jak wskazują sami twórcy wzorcowych klauzul, mogą one zostać zastosowane wprost lub odpowiednio zmodyfikowane na potrzeby danego wdrożenia. W udostępnionych dokumentach wielokrotnie podkreślono przy tym, że każde wdrożenie jest inne – co wymaga przygotowania umowy dopasowanej zarówno do przedmiotu zamówienia, potrzeb zamawiającego, ale również jego możliwości organizacyjnych i zasobów kadrowych (personelu).

Wzór czy przewodnik?

Z powyższych względów opublikowane wzorcowe klauzule powinny raczej stanowić inspirację dla osób opracowujących dokumentację przetargową, niż gotowy wzorzec do wykorzystania w każdym zamówieniu. Można jednak mieć obawy, czy udostępnione przez MC dokumenty będą stosowane w taki właśnie sposób przez podmioty publiczne. Niewątpliwie sama forma przygotowania wzorcowych klauzul zachęca do prostego przeniesienia postanowień do umowy opracowywanej na potrzeby danego zamówienia, bez konieczności dokonywania znacznych modyfikacji – wzorcowe klauzule w rzeczywistości są bowiem wzorem umowy, zawierającym wszystkie kluczowe sekcje każdego kontraktu.

Niemniej jednak należy pamiętać, że nie jest możliwe opracowanie jednego uniwersalnego wzoru, który mógłby zostać zastosowany w każdym przypadku. Niektóre z postanowień wzorcowych klauzul mogą okazać się w danej sytuacji zbyt lakoniczne i niewystarczające dla pełnego uregulowania stosunków między stronami, a w innych przypadkach mogą zostać uznane za zbędne i niepotrzebnie rozbudowane.

Inne uwagi

Bezpośrednie stosowanie wzorcowych klauzul umownych w całości lub w przeważającej części – jako wzoru umowy – może również doprowadzić do tego, że przygotowany projekt umowy będzie niespójny. Dokumenty udostępnione przez Ministerstwo Cyfryzacji zawierają bowiem szereg postanowień opcjonalnych, które bądź uzupełniają postanowienia główne, bądź stanowią wobec nich alternatywę. Postanowienia opcjonalne wskazane w jednej sekcji dokumentu, nie są jednakże uspójnione z innymi sekcjami. Tytułem przykładu można wskazać na postanowienia dotyczące odbioru warunkowego – chociaż zostały one wprowadzone do paragrafu dotyczącego odbiorów, we wzorcowych klauzulach brak jest np. definicji Protokołu  Odbioru Warunkowego, mimo iż dokument posługuje się takim pojęciem.

Dodatkowo, pomimo iż rekomendacje lub sugestie, które zostały szeroko opisane w komentarzach do klauzul, świadczą o doświadczeniu autorów wzorcowych klauzul oraz ich znajomości rynku IT, doświadczenie to niestety nie zawsze znajduje odzwierciedlenie w zaprojektowanych postanowieniach umownych. Część z tych postanowień jest zbyt lakoniczna lub zupełnie pomija istotne uwagi i wnioski wskazane w komentarzach, choćby te dotyczące zapewnienia niezbędnej elastyczności umowy w granicach określonych prawem zamówień publicznych.

Jaka będzie praktyka podmiotów publicznych?

W związku z różnorodnością wdrożeń oraz założeń leżących u podstaw każdego takiego projektu z pewnością nie jest możliwe opracowanie jednego uniwersalnego wzoru na potrzeby wszystkich wdrożeń. Z powyższych względów konieczne jest indywidualne podejście do każdego wdrożenia, które uwzględni specyficzne warunki danego postępowania i jego przedmiotu. Wzorcowe klauzule udostępnione przez MC mogą natomiast stanowić pewną podstawę i punkt wyjścia do przygotowywania optymalnego i dostosowanego do potrzeb wdrożenia  wzoru umowy, a nie materiał, który bezrefleksyjnie można wykorzystać na zasadzie „kopiuj – wklej”. Czy w rzeczywistości taką rolę spełnią wzorcowe klauzule – pokaże praktyka.

Trzeba też podkreślić, że z uwagi na fakt, że wzorcowe klauzule nie były przedmiotem szerokich konsultacji na etapie ich tworzenia, a w szczególności, co wyraźnie zaznaczono na stronie MC, klauzule te nie konsultowane i uzgadniane z Urzędem Zamówień Publicznych, MC zachęca obecnie do zgłaszania uwag do tych dokumentów, na adres klauzule@mc.gov.pl.

Należy liczyć na to, że przekazane i zebrane uwagi wraz z podsumowaniem doświadczeń w zakresie ich stosowania pomogą przyczynić się do rewizji wzorcowych klauzul, celem  ich udoskonalenia i dostosowania do realiów rynkowych.

Tekst klauzul dostępny jest pod linkami: