Na skutek agresji wojskowej Rosji na Ukrainę w ramach piątego pakietu sankcji gospodarczych i indywidualnych[1] wobec Rosji w dniu 8 kwietnia 2022 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła rozporządzenie (UE) 2022/576 w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 833/2014 dotyczącego środków ograniczających w związku z działaniami Rosji destabilizującymi sytuację na Ukrainie (Dz. Urz. UE nr L 111 z 8.04.2022, str. 1)[2]. Na jego mocy od 9 kwietnia 2022 r. obowiązuje ogólnounijny zakaz udziału rosyjskich wykonawców w zamówieniach publicznych i koncesjach. Rozporządzenie ma zasięg ogólny, wiąże w całości oraz jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Zakaz dotyczy nie tylko udzielania nowych zamówień, lecz także dalszego wykonywania wszelkich zamówień publicznych lub koncesji objętych zakresem dyrektyw w sprawie zamówień publicznych. Z rozporządzenia wynika, że zamawiający do 10 października 2022 r. mają obowiązek zakończenia współpracy z podmiotami rosyjskimi w przypadku udzielonych zamówień o wartości równej progom unijnym lub je przekraczającej.

Równolegle w Polsce uchwalono krajową ustawę z dnia z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego (Dz.U.2022.835), która nakazuje wykluczanie z przetargów wykonawców wpisanych na prowadzoną przez polskie władze listę. Weszła ona w życie dnia 16 kwietnia 2022 r.

Przepisy unijne i polskie są oddzielnymi regulacjami. W praktyce rozporządzenie unijne (stosowane bezpośrednio w Polsce) i polska ustawa siłą rzeczy będą się uzupełniały. Trzeba jednak podkreślić, że póki co nowe regulacje generują wiele problemów interpretacyjnych co do ich zastosowania w praktyce.

Problemy interpretacyjne

Przykładowo wątpliwości budzi zakres podmiotowy z unijnego rozporządzenia. Rozporządzenie bowiem odnosi się podmiotowo do szerokiego spektrum podmiotów:

„a) obywateli rosyjskich lub osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów z siedzibą w Rosji, b) osób prawnych, podmiotów lub organów, do których prawa własności bezpośrednio lub pośrednio w ponad 50% należą do podmiotu, o którym mowa w lit. a) niniejszego ustępu; czy c) osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów działających w imieniu lub pod kierunkiem podmiotu, o którym mowa w lit. a) lub b) niniejszego ustępu”.

Co więcej, zakaz obejmuje również podwykonawców, dostawców lub podmioty, na których zdolności polega się w rozumieniu dyrektyw w sprawie zamówień publicznych, w przypadku gdy przypada na nich ponad 10% wartości zamówienia. Rozporządzenie nie określa, jak w praktyce zamawiający ma weryfikować, czy dany podmiot podlega zakazowi. W szczególności nie wiadomo czy i jakich oświadczeń lub dokumentów zamawiający może wymagać aby ustalić czy zachodzi przypadek działania „w imieniu lub pod kierunkiem” obywateli rosyjskich lub podmiotów rosyjskich.

Urząd Zamówień Publicznych w opublikowanym na stronach Urzędu komunikacie[3] wskazał co prawda, że:

„Weryfikacji braku zaistnienia tej podstawy wykluczenia w stosunku do konkretnego podmiotu zamawiający może dokonać za pomocą wszelkich dostępnych środków. Jako przykład takich metod weryfikacji można wskazać chociażby ogólnodostępne rejestry takie jak Krajowy Rejestr Sądowy, Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej czy Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych”,

jednakże nie rozwiązuje to szerszego problemu ustalenia kiedy de facto mamy do czynienia z podmiotem „rosyjskim” i czy dotyczy to przykładowo sytuacji gdy wykonawca jest kontrolowany przez osobę fizyczną posiadającą obok obywatelstwa rosyjskiego obywatelstwo innego państwa, którego sankcje nie dotyczą.

Nowe przepisy unijne i polskie są przez nas obecnie szczegółowo analizowane.

[1] https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2022/04/08/eu-adopts-fifth-round-of-sanctions-against-russia-over-its-military-aggression-against-ukraine/ (dostęp: 15.04.2022).

[2] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=OJ:L:2022:111:FULL&from=EN (dostęp: 15.04.2022).

[3] https://www.uzp.gov.pl/strona-glowna/slider-aktualnosci/stosowanie-unijnego-zakazu-udzialu-wykonawcow-rosyjskich-w-zamowieniach/stosowanie-unijnego-zakazu-udzialu-wykonawcow-rosyjskich-w-zamowieniach