W konsekwencji rosyjskiej napaści na Ukrainę Sejm chwalił Ustawę z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U. poz. 583). Ustawa przewiduje szereg wyłączeń stosowania Ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1129; dalej: „p.z.p.”) przy realizacji przez zamawiających planów związanych z udzieleniem pomocy obywatelom Ukrainy. Brak obowiązku stosowania procedur ustawowych ma na celu znaczne przyspieszenie udzielenia zamówień.

Zgodnie z ustawą do zamówień publicznych niezbędnych do zapewnienia pomocy, o której mowa w art. 12 ust. 1–4, 18 i 19 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, przez wojewodę, inne organy administracji publicznej, jednostki podległe lub nadzorowane przez organy administracji publicznej, jednostki sektora finansów publicznych oraz inne organy władzy publicznej, jednostki samorządu terytorialnego, związki jednostek samorządu terytorialnego lub związki metropolitalne lub niezbędnych do informowania o pomocy kierowanej do obywateli Ukrainy, o których mowa w art. 1 ust. 1, nie stosuje się przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych.

Zgodnie z ustawą nie ma obowiązku stosowania p.z.p. przy organizowaniu pomocy obywatelom Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny w zakresie określonym w przepisach. W praktyce wojewodowie mogą zapewniać uchodźcom przede wszystkim pomoc w zakresie zakwaterowania, całodziennego wyżywienia, transportu do miejsc zakwaterowania czy punktów udzielania wsparcia. Ustawa – Prawo zamówień publicznych nie znajdzie zastosowania do udzielania zamówień polegających na zapewnieniu wyżywienia zbiorowego czy transportu do miejsc zakwaterowania ani przy zakupie sprzętu komputerowego czy fotograficznego i usług dla gmin niezbędnych do realizacji przez nie zadań w związku z legalizacją pobytu obywateli Ukrainy w Polsce (np. nadawanie numeru PESEL, zapewnianie świadczeń rodzinnych). Ustawy p.z.p. nie stosuje się również do zamówień niezbędnych do zapewnienia opieki medycznej i pomocy, o których mowa w art. 112 ust. 1 Ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1108).

W celu zapewnienia przejrzystości i uniknięcia nadużyć zamawiający udzielający zamówienia ma obowiązek w terminie trzech miesięcy od końca miesiąca, w którym udzielono zamówienia, zamieścić w Biuletynie Zamówień Publicznych informację o udzieleniu zamówienia. W Biuletynie należy podać dane zamawiającego, datę zawarcia umowy wraz ze wskazaniem wykonawcy, opis przedmiotu umowy, z wyszczególnieniem odpowiednio ilości rzeczy lub innych dóbr oraz zakresu usług i ceny (albo przewidzianej ceny maksymalnej, jeżeli konkretna kwota nie będzie znana w chwili zamieszczenia ogłoszenia). Co szczególnie istotne, w ogłoszeniu należy również zawrzeć informacje o wskazaniu okoliczności faktycznych, które uzasadniały udzielenie zamówienia bez przetargu.

Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy weszła w życie z mocą wsteczną od dnia 24 lutego 2022 r., czyli od tej daty można korzystać z nowych wyłączeń.

Warto też pamiętać, że sytuacja, jaka powstała w związku z napływem uchodźców z Ukrainy do Polski, jest na tyle wyjątkowa, że zamawiający mogą również rozważyć udzielenie zamówień na dowolny przedmiot zamówienia (związany z pomocą uchodźcom) w trybie z wolnej ręki ze względu na wyjątkową sytuację niewynikającą z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, której nie mógł on przewidzieć, jeżeli wymagane jest natychmiastowe wykonanie zamówienia, a nie można zachować terminów określonych dla innych trybów udzielenia zamówienia. Podstawa ta znajduje się w art. 214 ust. 1 pkt 5 p.z.p.

Link do informacji na stronie UZP.