Liczne w ostatnim czasie zmiany ustawy Prawo własności przemysłowej doprowadziły do powstania wątpliwości co do wykładni przepisów dotyczących instytucji roszczenia informacyjnego wniesionego w związku z naruszeniem praw własności przemysłowej.

W okresie od początku 2019 roku do lutego 2020 roku ustawa Prawo własności przemysłowej („p.w.p.”) została zmieniona aż trzykrotnie. Pierwsza zmiana, wprowadzona ustawą z dnia 20 lutego 2019 r., weszła w życie 16 marca 2019 r.[1] Drugą wprowadzono ustawą z dnia 16 października 2019 r., która zaczęła obowiązywać 27 lutego 2020 r.[2] Trzecia nowelizacja, uchwalona 13 lutego 2020 r., dotyczy utworzenia sądów ds. własności intelektualnej i jeszcze nie uzyskała mocy prawnej – moment jej wejścia w życie wyznaczono na 1 lipca 2020 r.[3]

Spiętrzenie wprowadzonych w niewielkich odstępach czasu zmian w treści ustawy spowodowało niejasności w wykładni przepisów dotyczących roszczenia informacyjnego. Instytucja ta, którą polski ustawodawca był zobowiązany przyjąć na skutek wydania w 2004 roku tzw. dyrektywy enforcement[4], została bowiem dotknięta nowymi regulacjami – brzmienie przepisu przeformułowano w dwóch ostatnich nowelizacjach. Powstały w ten sposób trzy specyficzne okresy, w których stosowanie wniosku informacyjnego może się różnić:

  • do 27 lutego 2020 r. (tj. przed datą wejścia w życie ustawy z 16 października 2019 r.):

Art. 2861 p.w.p.

  1. Sąd właściwy do rozpoznania spraw o naruszenie praw własności przemysłowej miejsca, w którym sprawca wykonuje działalność lub w którym znajduje się jego majątek, także przed wytoczeniem powództwa, rozpoznaje, nie później niż w terminie 3 dni od dnia złożenia w sądzie lub 7 dni w przypadku sprawy szczególnie skomplikowanej, wniosek uprawnionego z patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji lub osoby, której ustawa na to zezwala:

1) o zabezpieczenie dowodów;

2) o zabezpieczenie roszczeń przez zobowiązanie naruszającego patent, dodatkowe prawo ochronne, prawo ochronne lub prawo z rejestracji do udzielenia informacji, które są niezbędne do dochodzenia roszczeń określonych w art. 287 ust. 1 i art. 296 ust. 1, o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług naruszających patent, dodatkowe prawo ochronne, prawo ochronne lub prawo z rejestracji, jeżeli naruszenie tych praw jest wysoce prawdopodobne;

[…]

  • od 27 lutego 2020 r. do 30 czerwca 2020 r. (tj. między wejściem w życie ustawy z 16 października 2019 r. a wejściem w życie ustawy z 13 lutego 2020 r.):

Art. 2862 p.w.p.

  1. Uprawniony z patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji lub osoba, której ustawa na to zezwala, może wystąpić z wnioskiem do sądu właściwego do rozpoznania spraw o naruszenie tych praw, także przed wytoczeniem powództwa, o nakazanie naruszającemu udzielenia informacji o pochodzeniu, sieciach dystrybucji, ilości i cenach towarów lub usług, które są konieczne dla dochodzenia roszczenia przez tego uprawnionego, jeżeli wykaże on wiarygodne okoliczności wskazujące na naruszenie patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji.

[…]

  • od 1 lipca 2020 r. (tj. po wejściu w życie ustawy z 13 lutego 2020 r.):

Art. 479113 Kodeksu postępowania cywilnego

  • 1. Na wniosek uprawnionego, jeżeli wykaże on w sposób wiarygodny okoliczności wskazujące na naruszenie, sąd może przed wszczęciem postępowania w sprawie o naruszenie lub w jego toku aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji wezwać naruszającego do udzielenia informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług, jeżeli jest to niezbędne dla dochodzenia roszczenia.

Celem tego artykułu nie jest szczegółowa analiza kolejnych zmian w instytucji roszczenia informacyjnego, wprowadzonych poszczególnymi nowelizacjami (omówienie jednej z nich można znaleźć tutaj). Istotne jednak jest to, że zmiany te nie miały wyłącznie charakteru redakcyjnego i że mogą one skutkować różnym rozumieniem tzw. prawa do informacji. Dla przykładu: ustawą z 16 października 2019 r. wprowadzono odmienny rygor dowodowy (wymóg wykazania wiarygodnych okoliczności wskazujących na naruszenie patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji) od obowiązującego wcześniej (konieczność wykazania wysokiego prawdopodobieństwa naruszenia). Wiąże się z tym również kwestia odpowiedniej wykładni przepisów. Roszczenie informacyjne (w kształcie sprzed wejścia w życie ustawy z 16 października 2019 r.) wywoływało bowiem w orzecznictwie i doktrynie wiele wątpliwości, które były zauważane i czasem podejmowane przez sądy[5]. Niektóre z przesłanek sięgnięcia po prawo do informacji – np. zakres informacji, których udzielenia można żądać[6] – ugruntowały się na skutek wykładni orzeczniczej, inne zaś – m.in. możliwość i zakres stosowania przepisów dotyczących postępowania zabezpieczającego z Kodeksu postępowania cywilnego (art. 730 i kolejne) w drodze analogii[7] – pozostały niejasne na skutek niejednolitych wypowiedzi sądów.

Na takim tle pojawia się pytanie o stosowanie przez sąd właściwych przepisów dla spraw rozpoczętych, ale niezakończonych prawomocnym orzeczeniem. Zazwyczaj tego rodzaju kwestie uregulowane są przepisami intertemporalnymi ustawy. Tymczasem analiza ustawy z dnia 16 października 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo własności przemysłowej prowadzi do wniosku, że przepisów przejściowych dla art. 1 pkt 42, którym wprowadzono zmianę w zakresie wniosku informacyjnego, brak. W takim stanie rzeczy konieczna jest odpowiedź na pytanie, jakiego typu przepisami są regulacje dotyczące roszczenia informacyjnego w zakresie praw własności przemysłowej: czy są to przepisy prawa materialnego, czy procesowego. Jeśli bowiem zakwalifikujemy je jako czysto proceduralne, można rozważyć odwołanie się do art. 316 par. 1 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym wyroki powinny być wydawane na podstawie stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy. Gdyby natomiast regulacje te uznać za materialnoprawne, należałoby wziąć pod uwagę, że właściwe mogłoby być prawo obowiązujące w chwili powstania roszczenia.

Kwalifikacja ta nie jest jednak oczywista. Mimo iż w doktrynie wyraźnie przeważa pogląd opowiadający się za przyjęciem materialnego charakteru roszczenia[8], orzecznictwo niestety znów nie wypowiada się na ten temat jednolicie, często w ogóle nie podejmując problemu kwalifikacji roszczenia informacyjnego[9]. Pojawiają się jednak stanowiska opowiadające się za charakterem czysto procesowym. Jak wylicza Sąd Apelacyjny w Katowicach, przemawiające za tym elementy konstrukcji roszczenia to:

  • rola pomocnicza roszczenia informacyjnego w stosunku do roszczeń z tytułu naruszenia praw własności przemysłowej oraz jego funkcja ułatwiająca ustalenie zakresu odpowiedzialności cywilnoprawnej naruszyciela;
  • posługiwanie się kategorią zabezpieczenia roszczeń, która ma nasuwać skojarzenia z kodeksową regulacją dotyczącą postępowania zabezpieczającego, która z kolei posiada procesowy charakter[10].

Biorąc jednocześnie pod uwagę, że do obecnej chwili (koniec marca 2020 r.) nie wydano jeszcze żadnego orzeczenia na gruncie obowiązujących przepisów, kwestia jest bardzo problematyczna. Podczas gdy sądy stoją przed dylematem dotyczącym wyboru właściwych przepisów, również strony postępowań będą musiały zmierzyć się z niepewnością co do stanu prawnego. Nie jest wykluczone, że będą nawet wolały wycofać się z wniesienia roszczenia z obawy przed możliwością uznania przez sąd, że np. w celu wykazania roszczenia informacyjnego za zasadne obowiązuje inny rygor dowodowy (na skutek przyjęcia przez sąd procesowego charakteru roszczenia) niż pierwotnie założony przez strony.

Sytuacja komplikuje się znacząco ze względu na obecny stan epidemii wywołany wirusem SARS-CoV-2. Rozprawy zaplanowane do końca kwietnia bieżącego roku są odwoływane zgodnie z zarządzeniami prezesów sądów powszechnych, a można podejrzewać, że również posiedzenia wyznaczone na kolejne miesiące mogą zostać przełożone na inne terminy. W związku z tym może się okazać, że w trakcie obowiązywania ustawy Prawo własności przemysłowej w wersji znowelizowanej ustawą z 16 października 2019 r., czyli od dnia 27 lutego 2020 r. do dnia 30 czerwca 2020 r., nie odbędą się rozprawy, w których sąd będzie orzekał w sprawie wniosku informacyjnego. W niektórych przypadkach (np. w razie złożenia takiego wniosku przed 27 lutego 2020 r. i uznania przez sąd materialnego charakteru roszczenia) możemy w ogóle się nie dowiedzieć, jaką wykładnię sądy stosują w odniesieniu do wprowadzonego ustawą z dnia 16 października 2019 r. przepisu art. 2862 p.w.p.

Jeśli zaś chodzi o ustawę, która wchodzi w życie 1 lipca 2020 r., zawarto w niej przepisy intertemporalne, co w pewnym zakresie będzie ułatwiać stosowanie właściwego prawa. W świetle artykułu 22 ustawy zmieniającej w sprawach wszczętych i niezakończonych do dnia jej wejścia w życie zachowują moc czynności dokonane zgodnie z przepisami większości zmienianych ustaw (czyli, co istotne z perspektywy roszczenia informacyjnego, ustawy prawo własności przemysłowej oraz kodeksu postępowania cywilnego) w dotychczasowym brzmieniu. Taki zapis nie eliminuje jednak niejasności w rozumieniu roszczenia informacyjnego, jeżeli zostało ono wniesione przed 27 lutego 2020 r.

[1] Ustawa z dnia 20 lutego 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2019 r., poz. 501).

[2] Ustawa z dnia 16 października 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo własności przemysłowej oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2019 r., poz. 2309).

[3] Ustawa z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r., poz. 288).

[4] Dyrektywa 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (Dz. Urz. UE L 157 z 30.04.2004, s. 45).

[5] Zob. postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 stycznia 2016 r., sygn. akt XXII GWo 2/16; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 września 2012 r., sygn. akt I ACa 251/12; postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 9 lutego 2012 r., sygn. akt I ACz 123/12.

[6] Zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu – I Wydział Cywilny z dnia 9 lutego 2012 r., sygn. akt I ACz 123/12.

[7] Por. np. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie – I Wydział Cywilny z dnia 6 listopada 2015 r., sygn. akt I ACz 669/15, oraz postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie – I Wydział Cywilny z dnia 7 marca 2016 r., sygn. akt I ACz 1934/15.

[8] A. Jakubecki, „Art. 2861”, System Prawa Prywatnego, tom 14C, Prawo własności przemysłowej, pod. red. R. Skubisza, Warszawa 2017, a także przywołana tam literatura.

[9] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 września 2012 r., sygn. akt I ACa 251/12.

[10] Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 3 października 2011 r., sygn. akt V ACz 624/11 (Sąd podaje również inne argumenty na poparcie przyjętego stanowiska, jednak nie są one aktualne na gruncie omawianych przepisów, jeśli wziąć pod uwagę wszystkie omawiane zmiany p.w.p.).