Prezes UOKiK na tropie

Tej wiosny Prezes UOKiK poinformował o wydaniu dwóch decyzji dotyczących zmów przetargowych. Łączna wysokość kar, które nałożył na przedsiębiorców, wyniosła blisko 330 tys. zł. Być może organ uznał, że ta kwota nie robi odpowiedniego wrażenia, bo nie omieszkał powiadomić o wszczęciu 26 innych postępowań w sprawie zmów przetargowych. Wszystkie znaki na niebie i ziemi wskazują, że zmiana organizacji UOKiK z 2020 r. i utworzenie Departamentu Przeciwdziałania Zmowom Przetargowym przynoszą skutki. Wygląda na to, że powinniśmy przygotować się na zwiększenie aktywności Prezesa UOKiK na tym polu.

„Zbrodnia”…

Pierwsza z decyzji dotyczyła przetargów na usługi wycinki, nasadzeń i pielęgnacji drzew. Przetargi zostały przeprowadzone w latach 2018–2020 przez Zarząd Dróg Wojewódzkich w Zielonej Górze. Ukarani przedsiębiorcy mieli składać niekompletne oferty. Według Prezesa UOKiK przedsiębiorcy, których oferty były najkorzystniejsze, nie uzupełniali ich braków (lub uzupełniali je wadliwie). Skutkowało to ich odrzuceniem i koniecznością wyboru przez zamawiającego mniej opłacalnych ofert[1].

Druga z decyzji odnosi się do przetargów na transport osób niepełnosprawnych oraz dzieci i młodzieży do szkół i placówek szkolno-wychowawczych, organizowanych przez gminę Siemianowice Śląskie. Przetargi były przeprowadzane w latach 2016–2019. Ukarani przedsiębiorcy mieli używać następującej metody: ten, którego oferta została wybrana, rezygnował z podpisania umowy, jeśli oferta drugiego była droższa. W konsekwencji zamawiająca musiała ponosić większe koszty. Wspomniani przedsiębiorcy w przeszłości współpracowali przy realizacjach przetargów. W części postępowań objętych decyzją złożyli swoje oferty w niewielkich, kilkuminutowych odstępach czasu[2]. Według Prezesa UOKiK dowodziło to, że ich działania były skoordynowane.

…i kara

W pierwszej z decyzji Prezes UOKiK nałożył na przedsiębiorców kary w łącznej wysokości 131 tys. zł. W drugiej – 198 tys. zł. W porównaniu z najbardziej medialnymi orzeczeniami organu kary mogą nie wydawać się imponujące. Warto jednak pamiętać, że Prezes UOKiK, wyliczając karę pieniężną, musi się opierać na obrocie ukaranego przedsiębiorcy. Kara w wysokości 46 tys. zł może być równie dotkliwa jak wielomilionowa kwota. Wszystko zależy od indywidualnej sytuacji przedsiębiorcy[3]. Pamiętać przy tym trzeba o stratach wizerunkowych. Prezes UOKiK regularnie informuje o wydaniu decyzji. Najbardziej spektakularne sprawy są przez niego nagłaśniane w social mediach Urzędu. Potencjalni kontrahenci lub inwestorzy mogą się dwa razy zastanowić przed nawiązaniem współpracy z ukaranym przedsiębiorcą.

Sama kara Prezesa UOKiK, choć bolesna, nie jest końcem kłopotów. Przedsiębiorca, który dopuścił się zmowy przetargowej, może zostać wykluczony z postępowania o udzielenie innego zamówienia publicznego. Konkurencja nie śpi i każda informacja, która może zdyskwalifikować konkurenta, jest skrzętnie wykorzystywana. Naruszenie prawa w zakresie przetargu może też doprowadzić do postępowania karnego. Sprawcy, który zakłócił przetarg publiczny (lub wszedł w porozumienie z innym jego uczestnikiem), może grozić nawet do trzech lat pozbawienia wolności. Nie wspominając o możliwości zakazu ubiegania się o zamówienie publiczne na czas trwania postępowania karnego… Potencjalne ryzyka są więc bardzo dotkliwe.

Dlaczego to istotne?

Do niedawna Prezes UOKiK nie grzeszył nadmiarem decyzji dotyczących zmów przetargowych. W 2021 r. wydał ich siedem. W 2020 r. – sześć. Z perspektywy całego rynku mogło się to wydawać skromnymi wynikami. Musimy jednak pamiętać, że w 2020 r. Prezes UOKiK doprowadził do istotnej zmiany struktury UOKiK. Wcześniej zmowami przetargowymi zajmował się Departament Ochrony Konkurencji. Po zmianach organizacyjnych w centrali Urzędu utworzono Departament Przeciwdziałania Zmowom Przetargowym. To w ramach tej jednostki organizacyjnej ma się teraz koncentrować walka z naruszeniami konkurencji w zamówieniach publicznych. Utworzenie nowego departamentu było argumentowane koniecznością efektywnego wykorzystania przez UOKiK posiadanych środków w celu skutecznego zwalczania zmów przetargowych. W uzasadnieniu projektu zmiany statutu UOKiK wskazano wręcz, że zmowy przetargowe są jednym z najbardziej szkodliwych dla gospodarki rodzajów naruszeń.

Niezależnie od tego dalej działają delegatury i na razie nic nie wskazuje, żeby Prezes UOKiK miał pozbawić je spraw dotyczących zamówień publicznych. W grudniu zeszłego roku UOKiK uruchomił kampanię „Zmowa rynkowa? Daj sygnał”. Komunikat informujący o jej starcie wymienił zmowy przetargowe wśród naruszeń prawa konkurencji, które powinno się zgłaszać. W połączeniu z podawanymi „przy okazji” informacjami organu o liczbie wszczętych nowych postępowań jasno wskazuje to na priorytety Prezesa UOKiK. Możemy więc być pewni, że to dopiero początek informacji o kolejnych działaniach organu w zakresie zwalczania zmów przetargowych.

[1] Decyzja Prezesa UOKiK nr RWR-5/2021 z 27 grudnia 2021 r.

[2] Decyzja Prezesa UOKiK nr RKT-7/2021 z 23 grudnia 2021 r.

[3] W decyzji Prezesa UOKiK nr DOK-8/2021 z 23 grudnia 2021 r. organ nałożył na jednego z przedsiębiorców karę w wysokości 45 mln zł za porozumienie polegające m.in. na zmowach przetargowych.