Nowe prawo pokrewne przyznane wydawcom publikacji prasowych, nowe obowiązki nałożone na platformy internetowe w związku z materiałami zamieszczanymi przez użytkowników, ułatwienia w licencjonowaniu utworów audiowizualnych dla platform VOD. 14 września 2016 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt dyrektywy o prawie autorskim na jednolitym rynku cyfrowym.

****

Kontekst i założenia

W dniu 14 września 2016 r. Komisja Europejska przedstawiła projekty przepisów dotyczących modernizacji prawa autorskiego w ramach strategii jednolitego rynku cyfrowego. Niniejszy artykuł opisuje najważniejsze postanowienia projektu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie prawa autorskiego na jednolitym rynku cyfrowym, które mają znaczenie dla podmiotów z branży internetowej (dalej również jako „dyrektywa”).

Przedstawione projekty, w tym projekt dyrektywy, mają zgodnie z intencjami Komisji zrealizować trzy główne priorytety. Są to, po pierwsze, większy wybór i dostęp do treści online, także  poza stałym miejscem zamieszkania, po drugie, ułatwienia w korzystaniu z  praw autorskich w badaniach, edukacji oraz integracji osób niepełnosprawnych i po trzecie, stworzenie bardziej zrównoważonego rynku dla twórców i prasy. Skupimy się na przepisach dotyczących najważniejszych aspektów pierwszego i trzeciego z ww. priorytetów.

Dyrektywa zgodnie z założeniami ma na celu dalszą harmonizację prawa UE, którego przepisy będą miały zastosowanie do prawa autorskiego i praw pokrewnych w ramach rynku wewnętrznego, mając na uwadze w szczególności cyfrowe i transgraniczne używanie chronionych treści.

Ułatwienia w licencjonowaniu

W ramach pierwszego priorytetu, tj. zapewnienia większego wyboru i dostępu do treści online, propozycja Komisji ogranicza się do wprowadzenia mechanizmu negocjacji dostępnego dla podmiotów zainteresowanych wykorzystaniem i udostępnianiem utworów audiowizualnych na platformach VOD. Państwa Członkowskie mają zapewnić, w przypadku wystąpienia trudności w zawarciu takiej umowy, możliwość zwrócenia się przez strony do niezależnego organu, który posiada odpowiednie doświadczenie mediacyjne. Organ ten powinien towarzyszyć w negocjacjach i pomóc osiągnąć porozumienie.

Nowe prawo dla wydawców publikacji prasowych

Szczególnego podkreślenia wymagają proponowane rozwiązania w ramach trzeciego priorytetu. Projekt dyrektywy wprowadza, po pierwsze, nowe prawo pokrewne dla wydawców publikacji prasowych (projekt dyrektywy zawiera ich definicję), dotyczące cyfrowego korzystania z tych publikacji i obejmujące zwielokrotnianie oraz podawanie do publicznej wiadomości w taki sposób, że osoby postronne mają do nich dostęp w wybranym przez siebie miejscu i czasie. Nowe prawo w założeniu ma być podobne do już obowiązującego w UE prawa przysługującego  producentom filmowym i producentom fonogramów. Prawo do publikacji prasowej ma wygasać po 20 latach od jej pierwszej publikacji. Wydaje się, że wprowadzenie takiego prawa może mieć poważny wpływ na działalność, nie tylko części podmiotów z branży internetowej, ale przede wszystkim zwykłych użytkowników Internetu. Szerzej ta propozycja została opisana we wpisie: Nowe prawo dla wydawców prasowych – propozycja Komisji Europejskiej.

Nowe obowiązki dla niektórych usługodawców

Kolejnym planowanym rozwiązaniem jest wprowadzenie szeregu nowych obowiązków usługodawców świadczących usługi społeczeństwa informacyjnego, którzy przechowują i zapewniają dostęp do dużej ilości utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną, które są zamieszczane przez użytkowników takich serwisów. Usługodawcy będą zobowiązani do podjęcia środków mających na celu zapewnienie właściwego wykonywania umów zawartych z podmiotami uprawnionymi z tytułu prawa autorskiego lub innych praw wyłącznych oraz podejmowania środków w celu zapobiegania umieszczaniu przedmiotów objętych ochroną bez zgody podmiotów uprawnionych. Projekt dyrektywy wskazuje jedynie, że środki te powinny być odpowiednie i proporcjonalne, a jako przykład takiego środka wskazuje narzędzia do automatycznego rozpoznawania treści. Wśród funkcjonujących obecnie tego typu mechanizmów wymienić można np. system Content ID stosowany na platformie YouTube. Usługodawcy będą zobowiązani w związku z wprowadzeniem powyższych środków dostarczać podmiotom uprawnionym informacje na temat podjętych środków, a także odpowiednio o skali wykrywania i używania przedmiotów objętych ochroną zamieszczonych w prowadzonych przez nich serwisach. Z drugiej strony Państwa Członkowskie mają zapewnić odpowiednie narzędzia dla użytkowników, umożliwiające składanie skarg i dochodzenie odszkodowania w przypadku wystąpienia sporów na tle stosowania środków, o których mowa powyżej. Projekt dyrektywy nie przewiduje żadnych wyjątków podmiotowych (np. dla małych i średnich przedsiębiorstw), a  kryterium „dużej ilości” przedmiotów objętych ochroną, stanowiące jedną z przesłanek zastosowania omawianego rozwiązania, jest wysoce nieprecyzyjne. Wprowadzenie takiego rozwiązania w sposób znaczący  wpłynie na zakaz wprowadzania ogólnego obowiązku monitorowania treści przez usługodawców będących pośrednikami, który jest przewidziany w dyrektywie o handlu elektronicznym.

Transparentność

Ponadto Państwa Członkowskie powinny przyjąć środki, które zapewnią twórcom i artystom wykonawcom informowanie na bieżąco o wykorzystywaniu przedmiotów objętych ochroną przez podmioty, na rzecz których została udzielona licencja albo zostały przeniesione prawa. W szczególności dotyczy to sposobów używania, wygenerowanych zysków oraz należnego wynagrodzenia. Projekt dyrektywy przewiduje możliwość zastosowania wyjątków m.in. w przypadku, kiedy obciążenie administracyjne związane z wypełnieniem takiego zobowiązania, byłoby nieproporcjonalne do zysków generowanych w związku z wykorzystywaniem przedmiotów objętych ochroną.

Waloryzacja wynagrodzenia

Projekt dyrektywy nakłada także na Państwa Członkowskie obowiązek zapewnienia możliwości waloryzacji wynagrodzenia autorów i artystów wykonawców w przypadku, kiedy wynagrodzenie przewidziane w umowie o korzystanie z praw jest nieproporcjonalnie niskie w stosunku do zysków, jakie generuje korzystanie z utworów lub artystycznych wykonań.

Dodatkowo, Państwa Członkowskie mają zapewnić, aby spory wynikające z ww. obowiązku informowania podmiotów uprawnionych o wykorzystywaniu przedmiotów objętych ochroną oraz z możliwości waloryzacji wynagrodzenia mogły być poddane dobrowolnej, alternatywnej procedurze rozwiązywania sporów.

Zaproponowany pakiet aktów prawnych

Poza omawianym projektem dyrektywy, Komisja przyjęła także inne projekty odnoszące się do prawa autorskiego i praw pokrewnych – projekt rozporządzenia ustanawiającego zasady dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych nadawców transmisji i retransmisji programów telewizyjnych i radiowych, a także projekty kolejnej dyrektywy i rozporządzenia dotyczące ułatwień korzystania przez osoby niepełnosprawne z przedmiotów chronionych prawem autorskim i prawami pokrewnymi. Wszystkie cztery projekty zostaną przedłożone Parlamentowi Europejskiemu i Radzie do przyjęcia. W ramach strategii jednolitego rynku cyfrowego, przedstawione projekty stanowią uzupełnienie proponowanego rozporządzenia w sprawie przenoszenia treści (rozporządzenie w sprawie tzw. geoblockingu, grudzień 2015 r.), zmienionej dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych oraz komunikatu w sprawie platform internetowych (maj 2016 r.).