W dniu 15 czerwca 2017 r. Parlament Europejski wydał rezolucję dotyczącą tzw. gospodarki dzielenia się (ang. sharing economy)[1]. Parlament podkreślił, iż Unia powinna czerpać korzyści płynące z gospodarki dzielenia się, ale powinna to robić z poszanowaniem zasad uczciwej konkurencji, praw pracowniczych i przepisów podatkowych.

****

Statystyki

Z badań przeprowadzonych w roku 2016 przez Eurobarometr wynika, że 17% europejskich konsumentów korzysta z usług świadczonych w ramach gospodarki dzielenia się, a 52% ma świadomość dostępności tego rodzaju usług. Jednocześnie całkowita wartość transakcji dokonanych w roku 2015 za pomocą platform łączących usługodawców z konsumentami w czterech głównych sektorach przekroczyła 28 mld euro – to niemal dwa razy tyle co rok wcześniej. Te cztery najpopularniejsze sektory to: zakwaterowanie, transport, crowdfunding i platformy pożyczkowe oraz internetowe rynki pracy nisko i wysoko kwalifikowanej. Świadczenie przez osoby prywatne innym osobom prywatnym usług współużytkowania zakwaterowania to największy sektor gospodarki dzielenia się pod względem liczby transakcji, natomiast pod względem wysokości przychodów na pierwszym miejscu są usługi transportowe. Polska zajęła 12. miejsce wśród państw członkowskich, ex aequo ze Szwecją i Austrią, z odsetkiem osób korzystających z platform współpracy na poziomie 15%[2].

Zalecenia ogólne

Parlament Europejski podkreślił w swoich zaleceniach, że Unia potrzebuje jasnej i wyważonej strategii w zakresie gospodarki współdzielenia. Uregulowania w tym zakresie powinny przyczyniać się do zapewnienia jasności prawa oraz zapewniać wszystkim podmiotom równe szanse działania (uregulowanie szarej strefy), ale nie ograniczać przy tym możliwości świadczenia usług. Posłowie jednoznacznie wskazali, że „gospodarka dzielenia się jest społecznie korzystna dla obywateli UE”. Nie należy przy tym traktować gospodarki dzielenia się jako zagrożenia dla gospodarki tradycyjnej. Posłowie skupili się na kilku szczegółowych kwestiach, z których niektóre omówiono poniżej.

Zalecenia szczegółowe

Parlament w pierwszej kolejności wskazuje na konieczność rozróżnienia świadczenia usług przez podmioty profesjonalne oraz przez osoby prywatne, co umożliwi tzw. partnerom społecznościowym świadczącym usługi w ramach gospodarki dzielenia się podleganie łagodniejszym wymogom prawnym. Jednocześnie zapewnione powinny zostać wysokie standardy jakości i wysoki poziom ochrony konsumentów, uwzględnione zaś powinny zostać różnice sektorowe. Zastrzeżono przy tym, że pewna forma ochrony możliwa jest na zasadzie samoregulacji. Posłowie również wzywają Komisję Europejską do „opracowania dalszych wytycznych dotyczących określenia skutecznych kryteriów rozróżniania między partnerami społecznościowymi a fachowcami”. Jak podkreślono w omawianej rezolucji, Parlament jest zdania, że „dobrym rozwiązaniem byłoby ustanowienie zbioru ogólnych zasad i kryteriów na szczeblu UE oraz zbioru odpowiednich wartości progowych na szczeblu krajowym, a także wzywa Komisję do przeprowadzenia w tym celu odpowiedniej analizy”.

Kolejnym ważnym aspektem jest konieczność spełnienia obowiązku informacyjnego względem konsumentów w zakresie świadczonej usługi (dotyczącego m.in. prawa właściwego oraz opisu praw i obowiązków) oraz zadbanie o skuteczne procedury dochodzenia roszczeń i rozstrzygania sporów.

Posłowie podkreślają także, iż niezbędne jest jak najszybsze wyjaśnienie systemu odpowiedzialności w ramach platform współpracy. W szczególności powinno zostać jednoznacznie przesądzone, „czy usługa podstawowa jest świadczona w ramach danej platformy czy też platforma oferuje jedynie usługę społeczeństwa informacyjnego w rozumieniu dyrektywy o handlu elektronicznym”. Jak się wydaje, jest to pokłosie wątpliwości dotyczących m.in. charakteru usług świadczonych z wykorzystaniem aplikacji Uber. W toku jest obecnie sprawa przed Trybunałem Sprawiedliwości UE, który ma tę kwestię rozstrzygnąć, o czym pisaliśmy już na blogu.

W związku ze specyfiką omawianych platform współpracy posłowie wskazują, że „wszelkie nowe ramy regulacyjne powinny zwiększać zdolność platform w zakresie samoregulacji i stosowania mechanizmów wzajemnej oceny”. Mechanizmy te okazały się bowiem skuteczne w zakresie zapobiegania nadużyciom, manipulacjom i oszustwom.

W zakresie równych szans Parlament wskazuje, że „gospodarka dzielenia się nigdy nie powinna być sposobem na unikanie zobowiązań podatkowych” oraz że „przedsiębiorstwa świadczące porównywalne usługi, czy to w ramach gospodarki tradycyjnej, czy też gospodarki dzielenia się, powinny mieć funkcjonalnie podobne obowiązki podatkowe”.

Na koniec Parlament skupia się na dwóch sektorach gospodarki, w których omawiane platformy cieszą się największą popularnością, tj. na wspomnianych wyżej transporcie i zakwaterowaniu. W odniesieniu do transportu Parlament „apeluje do właściwych władz o promowanie korzystnego współistnienia wspólnych usług transportowych z systemem transportu konwencjonalnego”. Po raz kolejny przypomina się w tym kontekście iż „w sektorze mobilności istotne jest wyraźne rozróżnienie między (i) wspólnym korzystaniem z samochodu i dzieleniem się kosztami w kontekście konkretnej podróży zaplanowanej przez kierowcę w jego własnym celu oraz (ii) regulowanymi usługami przewozu osób”. Z kolei w zakresie zakwaterowania Parlament jednoznacznie krytykuje przepisy narzucane przez niektóre organy publiczne w celu ograniczenia świadczenia usług zakwaterowania dla turystów w ramach gospodarki dzielenia się.

Komentarz

Choć rezolucja, będąca reakcją Parlamentu na komunikat Komisji Europejskiej „Europejski program na rzecz gospodarki dzielenia się”[3], nie ma mocy prawnie wiążącej, to stanowi jednak wyraźny sygnał dla Komisji Europejskiej w zakresie postulowanych zmian w omawianym obszarze.

Z rezolucji wynika, że główną intencją posłów było zwrócenie uwagi przede wszystkim na konieczność ustanowienia kryteriów, które zapewnią wyraźne oddzielenie usług świadczonych przez profesjonalistów od usług świadczonych w ramach rzeczywistej gospodarki współdzielenia, a także przesądzą o rzeczywistym charakterze świadczonych usług pod względem przedmiotowym (w szczególności o tym, czy dana usługa może być uznana za usługę społeczeństwa informacyjnego). W obliczu aktualnych problemów w kwalifikowaniu niektórych usług obecnych na rynku jest to kierunek pożądany, zwłaszcza w kontekście zakresu odpowiedzialności usługodawców oraz zrównania szans dla prowadzenia działalności gospodarczej. Wydaje się jednak, że właśnie w stosunku do omawianych platform istnieje duże ryzyko „przeregulowania” tej materii, z czego posłowie najwyraźniej zdają sobie sprawę, zwracając uwagę choćby na już istniejące mechanizmy samoregulacji. Jednocześnie wyraźnie widać, że omawiany model ma jednoznaczne poparcie Parlamentu Europejskiego, przede wszystkim ze względu na lepszą alokację zasobów i aktywów, które w przeciwnym razie byłyby słabo wykorzystywane. Dlatego też od zmian w prawie najwyraźniej nie ma odwrotu, otwartą kwestią pozostaje jednak efekt końcowy.

[1] Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 czerwca 2017 r. w sprawie europejskiego programu na rzecz gospodarki dzielenia się (2017/2003(INI)); http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P8-TA-2017-0271+0+DOC+XML+V0//PL.

[2] Dostęp do przywołanych statystyk: http://www.europarl.europa.eu/news/pl/headlines/economy/20170428STO72971/gospodarka-dzielenia-sie-poslowie-chca-unijnej-strategii-infografika.

[3] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Europejski program na rzecz gospodarki dzielenia się”. Dokument dostępny do pobrania ze strony http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/16881?locale=pl.