Jedną ze zmian proponowanych w projekcie nowelizacji prawa telekomunikacyjnego jest wzmocnienie regulacji świadczenia tzw. usług premium rate, czyli usług dodatkowych o podwyższonej opłacie realizowanych z wykorzystaniem połączenia telekomunikacyjnego. Jej celem jest zwiększenie ochrony abonentów przed nieuczciwymi przedsiębiorcami. Czy kolejne formalności zaproponowane przez rząd pozwolą skutecznie walczyć z plagą oszustw na polskim rynku?

****

Nowelizacja ustawy „Prawo telekomunikacyjne”

Rządowy projekt nowelizacji Ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne[1] (dalej jako „PT”) został przekazany do konsultacji społecznych 5 lipca 2017 r. Projekt zakłada wprowadzenie modyfikacji w wielu obszarach należących do zakresu regulacji tego aktu prawnego.

Planowane zmiany mają odformalizować komunikację przedsiębiorców telekomunikacyjnych z abonentami m.in. poprzez wprowadzenie możliwości posługiwania się formą dokumentową. Przykładowo po nowelizacji do zawarcia umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych wystarczać będzie wypełnienie formularza zamieszczonego na stronie internetowej. Projekt przewiduje także bardziej liberalne podejście do kwestii przetwarzania danych klientów przekazanych przy zawieraniu umów. W regulaminie internetowym dotyczącym świadczenia usług telekomunikacyjnych będzie mogło znaleźć się więcej informacji, które dotychczas umieszczano w umowie abonenckiej. Planuje się również modyfikacje w zakresie stawianych operatorom wymogów informowania o parametrach usług, takich jak dostępność, przepustowość i sposób mierzenia tej wartości. Jednocześnie zwiększeniu mają ulec kompetencje prezesa UKE, m.in. o prawo wydawania zaleceń pokontrolnych wszystkim podmiotom, wobec których może on prowadzić kontrole. Niezwykle istotną nowością jest również możliwość nałożenia przez prezesa UKE kary finansowej bezpośrednio po kontroli, podczas gdy obecnie kara może zostać nałożona dopiero w przypadku braku realizacji przez kontrolowanego zaleceń pokontrolnych.

W założeniu projektodawcy znowelizowana ustawa powinna wejść w życie 1 stycznia 2018 r.

Usługi premium rate

Projekt przewiduje również szeroką nowelizację tzw. usług premium rate (usług o podwyższonej opłacie). Usługi o podwyższonej opłacie to usługi dodatkowe realizowane z wykorzystaniem połączenia telekomunikacyjnego (wiadomości tekstowej lub połączenia głosowego), świadczone zazwyczaj przez podmiot niezależny od operatora. Usługi te są świadczone z użyciem stworzonych na potrzeby komercyjne krótkich numerów, a wysłanie SMS-a lub połączenie z takim numerem wiąże się z obowiązkiem uiszczenia przez abonenta opłaty wyższej niż koszt wysłania wiadomości tekstowej lub połączenia ze zwykłym numerem. Do najczęściej spotykanych usług premium rate należą horoskopy, powiadomienia informacyjne, wróżby, udział w konkursie bądź plebiscycie, pobranie dzwonka czy tapety opłacane przez wysłanie SMS premium.

Usługa SMS premium może być realizowana zarówno poprzez wiadomość wychodzącą, jak i poprzez prenumeratę, czyli przychodzący SMS, za który także pobierana jest opłata. Abonent, wysyłając wiadomość tekstową, odpytuje aplikację (bazę danych), płacąc przy tym aktualną stawkę za pojedynczy SMS. Aplikacja odsyła do nadawcy odpowiedź na zapytanie również w postaci wiadomości tekstowej. SMS-y mogą też być wysyłane automatycznie przez aplikację o oznaczonej porze, określoną liczbę razy, po uprzednim wysłaniu jednorazowej wiadomości aktywującej daną usługę.

Usługi premium rate to usługi specjalne, które nie są objęte abonamentem ani pakietami bezpłatnych transmisji danych (np. SMS-ów). Opłata za skorzystanie z usług premium rate jest niezależna od planu taryfowego abonenta i taka sama dla wszystkich jej użytkowników. Dzięki temu model biznesowy oparty na SMS premium jest popularnym narzędziem pozwalającym na realizację płatności.

Niedoskonałości obecnej regulacji

Obecna regulacja przewiduje obowiązek wpisu danych przedsiębiorcy oferującego usługę, jej ceny oraz numeru telefonu do prowadzonego przez prezesa UKE rejestru numerów wykorzystywanych do świadczenia usługi o podwyższonej opłacie. Również na przedsiębiorcach telekomunikacyjnych spoczywa szereg obowiązków związanych z umożliwieniem abonentowi zablokowania połączeń z i do numerów o podwyższonej opłacie czy z przekazaniem informacji o wysokości naliczanych opłat dodatkowych. Szerzej o obowiązujących rozwiązaniach piszemy na blogu tutaj.

Dotychczasowa regulacja nie zapewnia jednak wystarczającej ochrony abonentom, a szczególnie problematyczne w praktyce są brak dokonywania odpowiednich zgłoszeń do rejestru oraz świadczenie usług przez fikcyjne podmioty, które nie mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności. Wobec powyższego doprecyzowanie i uszczelnienie obecnej regulacji świadczenia usług premium rate stało się flagowym projektem Ministerstwa Cyfryzacji.

Nowości w regulacji premium rate

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na zaproponowany w projekcie obowiązek dostawcy usługi premium rate każdorazowego uzyskania zgody abonenta (w postaci oświadczenia woli) na świadczenie usługi o podwyższonej opłacie o powtarzalnym charakterze (subskrypcji) bezpośrednio przed rozpoczęciem jej świadczenia. Oznacza to, że zanim dojdzie do zawarcia umowy i obciążenia abonenta dodatkowymi opłatami, dostawca usługi zmuszony będzie uzyskać zgodę abonenta. Zgoda ta nie może być domniemana lub dorozumiana, musi zostać utrwalona i może być wycofana w każdym czasie, w sposób prosty i wolny od opłat. Aktualnie praktyki jedynie niektórych dostawców usług premium rate spełniają powyższy wymóg.

W projekcie doprecyzowano także zasady dotyczące wyboru przez abonenta progu kwotowego przeznaczonego na usługi o podwyższonej opłacie. Nowością jest zobowiązanie przedsiębiorców telekomunikacyjnych do umożliwienia użytkownikowi wskazania limitu kwotowego w wysokości 0 zł, oznaczającego całkowitą blokadę usług o podwyższonej opłacie. W przypadku braku wskazania przez abonenta konkretnego progu, będzie on domyślnie ustawiony na poziomie 35 zł dla okresu rozliczeniowego (najczęściej miesiąca). Po osiągnięciu limitu użytkownik będzie mógł ustalić nowy próg w razie zamiaru dalszego korzystania z usług o podwyższonej opłacie. W momencie osiągnięcia określonego przez abonenta progu, przedsiębiorca telekomunikacyjny będzie, tak jak dotychczas, zobowiązany automatycznie blokować dalsze świadczenie usług SMS premium.

Uszczegółowiono też zobowiązanie przedsiębiorcy telekomunikacyjnego do bezpłatnego informowania abonenta o możliwości blokowania usług SMS premium. Sama blokada będzie mogła być całkowita, tj. obejmować również wiadomości przychodzące, lub częściowa. Obecna regulacja jest w tym zakresie niedoskonała i przewiduje wyłącznie dokonanie całkowitej blokady usług premium rate.

Na przedsiębiorców telekomunikacyjnych projekt nakłada sankcję za realizowanie usług o podwyższonej opłacie z naruszeniem powyższych obowiązków w postaci braku możliwości pobrania za nie opłaty od abonenta. Zakaz pobierania opłaty w takich okolicznościach jest niezależny od spoczywającego na przedsiębiorcy obowiązku rozliczenia się z dostawcą usługi dodatkowej.

Rejestr numerów wykorzystywanych do świadczenia usługi o podwyższonej opłacie

Projekt przewiduje gruntowną nowelizację funkcjonowania rejestru numerów wykorzystywanych do świadczenia usług o podwyższonej opłacie. Tak jak dotychczas podmiot świadczący te usługi będzie zobowiązany do zgłaszania prezesowi UKE informacji o usługach, z tym że lista przekazywanych informacji ulegnie znacznemu wydłużeniu. Dostawca usług o podwyższonej opłacie będzie zatem raportował nie tylko swoją nazwę i numer, ale również informację o operatorach realizujących daną usługę, cenie usługi oraz terminie zakończenia świadczenia usługi – jeśli jest znany. Projekt reguluje również procedurę usuwania wpisów z rejestru, gdyż obecnie nie ma przepisów w tym zakresie, co sprawia, że rejestr jest nieczytelny i nieaktualny.

Ponadto zgłoszenie usługi do rejestru będzie zawierało oświadczenie o prawdziwości informacji pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Powyższe, jak się wydaje, ma na celu ograniczenie występującego obecnie zjawiska świadczenia usług przez fikcyjne podmioty. Wydłużeniu ulegnie również okres, w którym należy dokonać zgłoszenia, z obecnych 7 do 14 dni przed rozpoczęciem świadczenia usługi.

Jedną z najważniejszych zmian w zakresie regulacji usług premium rate zawiera proponowany art. 65a, zgodnie z którym operator telekomunikacyjny umożliwia świadczenie wyłącznie usługi o podwyższonej opłacie wpisanej do rejestru. W konsekwencji to na operatorze będzie spoczywał obowiązek weryfikacji, czy usługa o podwyższonej opłacie jest wpisana do rejestru. Powyższe rozwiązanie powinno znacznie ograniczyć występujące na rynku zjawisko oferowania usług o podwyższonej opłacie przez niespełniające ustawowych obowiązków podmioty, których późniejsza identyfikacja, np. w celach związanych z dochodzeniem roszczeń, jest niezwykle trudna. Jednocześnie umożliwienie świadczenia niewpisanych do rejestru usług o podwyższonej opłacie będzie związane z możliwością nałożenia przez prezesa UKE kary finansowej na operatora.

Należy również wspomnieć o projektowanym art. 79b, który rozszerza kompetencje prezesa UKE na podmioty inne niż tylko przedsiębiorcy telekomunikacyjni. W przypadku wejścia nowelizacji w życie prezes UKE będzie władny nie tylko zakazać świadczenia usługi dodatkowej, gdy uzna to za uzasadnione ochroną użytkowników końcowych przed nadużyciami z wykorzystaniem sieci telekomunikacyjnej, ale również zakazać usługodawcy świadczącemu usługi drogą elektroniczną usunięcie publicznie dostępnych informacji promocyjnych lub reklamowych numeru lub usługi o podwyższonej opłacie zawartych w systemie teleinformatycznym, którym posługuje się ten usługodawca. Wydaje się, że uprawnienie to niezwykle głęboko ingeruje w swobodę prowadzenia działalności w Internecie. Krytycznie należy również odnieść się do lakoniczności tego przepisu w odniesieniu do sposobu realizacji tego obowiązku. Niezależnie od wątpliwości dotyczących zgodności przepisu z zasadami neutralności sieci oraz odpowiedzialności za treści zamieszczane w Internecie, z uwagi na zasady prowadzenia postępowania administracyjnego faktyczna skuteczność takich decyzji wydaje się wątpliwa.

Adekwatność środków ochronnych

Wydaje się, że zaproponowane zmiany, którym przyświeca szczytny cel uchronienia abonentów przed nadużyciami ze strony nieuczciwych dostawców usług o podwyższonej opłacie, mogą jednocześnie niepotrzebnie utrudniać świadczenie legalnych usług w modelu premium rate. Planowanej nowelizacji zarzuca się, że może skutkować zmniejszeniem rynku usług o podwyższonej opłacie nawet o 50%. W szczególności nie wydaje się, żeby zwiększenie obowiązków o czysto formalnym charakterze (przekazywanie większej ilości informacji do prezesa UKE) mogło być skutecznym narzędziem walki z oszustami.

Obawy budzi również projektowany przepis art. 64b PT, czyli uniemożliwienie operatorowi pobrania opłaty za usługi premium rate od użytkownika pomimo rozliczenia się z ich dostawcą. Ta regulacja krytykowana jest jako nieuzasadnione obciążenie operatora, będącego jedynie pośrednikiem, za naruszenia popełnione przez dostawcę usługi dodatkowej. Prezes UOKiK stoi jednak na stanowisku, że operatorzy nie powinni uchylać się od odpowiedzialności, bo to ich zadaniem jest dbanie o jakość świadczonych odbiorcy końcowemu usług. Mimo to wydaje się, że już nałożenie na operatorów obowiązku w postaci ciągłej weryfikacji numerów wykorzystywanych do świadczenia usługi o podwyższonej opłacie stanowi wystarczający mechanizm ochronny, zwłaszcza że samo jego wdrożenie będzie się wiązać z koniecznością poniesienia wysokich kosztów przez operatorów. W tym kontekście sankcja w postaci braku rozliczenia usługi z abonentem może być postrzegana jako nieproporcjonalna.

[1] Tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r., poz. 1489 ze zm.