W dniu 20 grudnia 2018 r. upływa termin na dostosowanie działalności do zmian w przepisach regulujących świadczenie usług płatniczych, które dotyczą m.in. podmiotów wydających różnego rodzaju karty podarunkowe, lojalnościowe, sklepowe itp. Nadszedł więc ostatni moment, aby dokonać oceny, czy na gruncie nowych przepisów możliwe jest dalsze korzystanie przez tego rodzaju podmioty z wyłączenia obowiązku uzyskania odpowiedniej licencji dostawcy usług płatniczych.

****

Zmiany w regulacji tzw. wyłączenia z tytułu ograniczonej sieci

Świadczenie usług płatniczych, w tym wydawanie instrumentów płatniczych, jest działalnością regulowaną ustawą o usługach płatniczych[1] (dalej jako „u.u.p.”). Prowadzenie tego rodzaju działalności wymaga – co do zasady – posiadania statusu dostawcy usług płatniczych (zgodnie z u.u.p. status taki posiadają m.in. banki, instytucje płatnicze, instytucje pieniądza elektronicznego, biura usług płatniczych). Ustawa przewiduje przy tym szereg wyłączeń, tj. przypadków, w których wynikające z niej wymogi nie mają zastosowania. Jednym z nich jest tzw. wyłączenie z tytułu ograniczonej sieci, o którym mowa w art. 6 pkt 11 u.u.p., zmienionym w związku z implementacją dyrektywy 2015/2366[2] (dalej jako „PSD2”) do polskiego porządku prawnego.

Wyłączenie z tytułu ograniczonej sieci dotyczy usług opartych na instrumentach płatniczych, które można wykorzystywać jedynie w ograniczony sposób i które spełniają co najmniej jeden z poniższych warunków:

  1. pozwalają ich posiadaczowi nabywać towary lub usługi wyłącznie w placówkach wydawców tych instrumentów lub w ramach ograniczonej sieci podmiotów, które są związane umową handlową bezpośrednio z zawodowym wydawcą tych instrumentów;
  2. służą wyłącznie do nabywania bardzo ograniczonego zakresu towarów lub usług;
  3. mogą być używane wyłącznie w jednym państwie członkowskim Unii Europejskiej, jeżeli instrumenty takie są dostarczane na wniosek przedsiębiorcy lub podmiotu sektora publicznego, są regulowane ze względu na określone cele społeczne lub podatkowe przez krajowy lub samorządowy organ administracji publicznej i służą do nabycia określonych towarów lub usług od dostawców związanych z wydawcą umową handlową.

Przyjmuje się, że instrumentami płatniczymi, które mogą być objęte przedmiotowym wyłączeniem, są w szczególności karty sklepowe (karty podarunkowe), karty lojalnościowe, karty paliwowe czy karty transportu publicznego, o ile spełniają warunki określone w ww. przepisie. W wyniku implementacji PSD2 do polskiego porządku prawnego warunki te uległy pewnemu zaostrzeniu. Zmieniony art. 6 pkt 11 u.u.p. kładzie większy nacisk na aspekt ograniczonego zastosowania instrumentu płatniczego. Taką interpretację potwierdza m.in. treść motywu 14 PSD2, który stanowi, że: „w przypadku gdy […] instrument o celu szczególnym przeradza się w instrument o celu ogólnym, wyłączenie z zakresu niniejszej dyrektywy nie powinno mieć dłużej zastosowania”. Zgodnie z dalszą treścią tego motywu wyłączeniu stosowania przepisów regulujących świadczenie usług płatniczych nie powinny podlegać instrumenty, które można wykorzystywać do zakupów w sklepach określonej grupy akceptantów (podmiotów przyjmujących zapłatę z wykorzystaniem instrumentów płatniczych), ponieważ takie instrumenty są zazwyczaj zaprojektowane z myślą o ciągle powiększających się sieciach dostawców usług.

Mając na względzie powyższe zmiany, każdy przedsiębiorca, który dotychczas wydawał karty z funkcją płatniczą na podstawie wyłączenia z tytułu ograniczonej sieci, powinien dokonać ponownej oceny, czy świadczona przez niego usługa nadal spełnia warunki przedmiotowego wyłączenia. Punktem wyjścia takiej analizy powinno być ustalenie, czy dana karta stanowi instrument płatniczy w rozumieniu u.u.p. (instrumentem płatniczym jest zindywidualizowane urządzenie lub uzgodniony przez użytkownika i dostawcę zbiór procedur, wykorzystywane przez użytkownika do złożenia zlecenia płatniczego). W przypadku potwierdzenia takiej kwalifikacji należy ustalić, czy działalność oparta na takim instrumencie spełnia przesłanki wyłączenia, o którym mowa w art. 6 pkt 11 u.u.p.

Obowiązek informacyjny wydawcy karty w ramach ograniczonej sieci wobec KNF

Przepisy implementujące dyrektywę PSD2 do polskiego porządku prawnego wprowadzają swego rodzaju mechanizm kontrolny w celu przeciwdziałania nadużywaniu omawianej formy prowadzenia działalności. Zgodnie z art. 6c ust. 1 u.u.p. podmiot prowadzący działalność w oparciu o wyłączenie z tytułu ograniczonej sieci po przekroczeniu limitu 1 mln euro dla wartości transakcji płatniczych dokonanych w ciągu ostatnich 12 miesięcy ma obowiązek powiadomić Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) o tym fakcie. Powiadomienie powinno zawierać opis oferowanych przez podmiot usług ze wskazaniem, na podstawie którego wariantu wyłączenia (art. 6 pkt 11 lit. a lub b u.u.p.) wykonuje on dany rodzaj działalności.

Otrzymawszy takie powiadomienie, KNF ocenia, czy działalność podmiotu spełnia warunki, o których mowa w art. 6 pkt 11 lit. a lub b u.u.p. W zależności od wyniku oceny KNF:

  1. dokonuje, w terminie 30 dni od złożenia powiadomienia, wpisu podmiotu do rejestru podmiotów wykonujących działalność w oparciu o wyłączenie z tytułu ograniczonej sieci
    albo
  2. wydaje decyzję o odmowie wpisu podmiotu do ww. rejestru. W takim przypadku podmiot składający powiadomienie jest obowiązany albo dostosować rozmiar prowadzonej działalności w zakresie usług płatniczych do wymogu, o którym mowa w art. 6c ust. 1 u.u.p., albo złożyć wniosek o wydanie zezwolenia na świadczenie usług w charakterze krajowej instytucji płatniczej (dalej jako „KIP”) lub wniosek o wpis do rejestru małych instytucji płatniczych (dalej jako „MIP”). Dostosowanie działalności do wymogów wyłączenia lub złożenie wniosku w sprawie uzyskania licencji KIP lub MIP powinno nastąpić w terminie trzech miesięcy od doręczenia decyzji KNF o odmowie wpisu do ww. rejestru.

Co szczególnie istotne, w przypadku gdy KNF zakwestionuje możliwość prowadzenia działalności w oparciu o wyłączenie z tytułu ograniczonej sieci, podmiot, który złoży wniosek w sprawie uzyskania licencji KIP lub MIP, może kontynuować działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez wymogu uzyskania zezwolenia na świadczenie usług płatniczych w charakterze KIP albo wpisu do rejestru MIP. Z kolei naruszenie omawianego obowiązku informacyjnego wobec KNF wiąże się z ryzykiem nałożenia grzywny w wysokości do 500 tys. zł.

Jeśli nie „ograniczona sieć”, to co?

W sytuacji gdy działalność polegająca na wydawaniu kart z funkcją płatniczą nie spełnia warunków stosowania wyłączenia z tytułu ograniczonej sieci, należy dokonać wyboru pomiędzy odpowiednią korektą prowadzonej działalności (tak aby spełniała warunki wyłączenia) albo uzyskaniem statusu licencjonowanego dostawcy usług płatniczych. Wspomniana korekta działalności może polegać, przykładowo, na ograniczeniu zakresu towarów lub usług, które można nabyć z wykorzystaniem karty. Natomiast w przypadku wyboru drugiego rozwiązania, należy określić jaka forma świadczenia usług w charakterze dostawcy usług płatniczych będzie optymalna z punktu widzenia specyfiki świadczonych usług, ich skali oraz perspektyw rozwoju.

[1] Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r., poz. 2003 ze zm.).

[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, zmieniająca dyrektywy 2002/65/WE, 2009/110/WE, 2013/36/UE i rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 oraz uchylająca dyrektywę 2007/64/WE (Dz. Urz. UE L 337 z 23.12.2015)