W dniu 22 czerwca 2016 r. uchwalono nowelizację ustawy Prawo zamówień publicznych (dalej jako „ustawa PZP”) implementującą do polskiego porządku prawnego dyrektywy 2014/24/UE i 2014/25/UE. Do ustawy wprowadzono między innymi instytucję Jednolitego Europejskiego Dokumentu Zamówienia (w skrócie JEDZ). Po wejściu nowych przepisów w życie pojawiło się wiele wątpliwości interpretacyjnych dotyczących ich stosowania. Wiele problemów związanych jest właśnie z JEDZ. Rozstrzygnięcie części z nich było możliwe dopiero w drodze orzeczeń Krajowej Izby Odwoławczej (KIO). Niestety niektóre decyzje Izby same również wymagają wykładni interpretacyjnej.

Niniejsza publikacja rozpoczyna cykl pod nazwą „JEDZ w świetle orzecznictwa Krajowej Izby Odwoławczej”, w którym w oparciu o kluczowe zdaniem autora orzeczenia KIO, sądów i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zostaną przedstawione zasady sporządzania JEDZ. Celem cyklu jest wyjaśnienie przepisów prawa w tym zakresie wszędzie tam, gdzie nie są one wystarczająco precyzyjne bądź budzą wątpliwości.

Część 1. Składanie JEDZ w języku obcym

Jednolity Europejski Dokument Zamówienia (dalej jako „JEDZ”) wprowadzono do polskiego porządku prawnego ustawą[1] z dnia 22 czerwca 2016 r. implementującą dyrektywę 2014/24/UE[2].  Formę JEDZ określa Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/7 z dnia 5 stycznia 2016 r. ustanawiające standardowy formularz jednolitego europejskiego dokumentu zamówienia (dalej jako „Rozporządzenie”)[3]. Zgodnie z nim JEDZ jest składanym przez wykonawców oświadczeniem własnym stanowiącym dowód wstępny, że wykonawca nie podlega wykluczeniu i spełnia warunki udziału w postępowaniu oraz kryteria selekcji.

W założeniu JEDZ ma zatem zastępować szereg oświadczeń, takich jak oświadczenie o spełnieniu warunków, braku podstaw do wykluczenia, wykazy (np. usług, dostaw, robót budowlanych, osób) itd., składanych na wstępnym etapie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Dokument wprowadzono w celu zmniejszenia obciążeń administracyjnych wynikających z wymogu przedstawienia znacznej liczby zaświadczeń lub innych dokumentów związanych z kryteriami wykluczenia i kwalifikacji. Innymi słowy, wykonawcy zamiast licznych oświadczeń i dokumentów podmiotowych (np. zaświadczeń z KRK) wypełniają i składają jeden formularz – JEDZ. Dokumenty podmiotowe będą wymagane przez zamawiającego tylko od tego wykonawcy, którego oferta zostanie najwyżej oceniona. Dlatego też JEDZ określa się jako „wstępne potwierdzenie”[4]. Składając go, wszyscy wykonawcy bowiem wstępnie potwierdzają, że mogą być dopuszczeni do ubiegania się o udzielenie zamówienia; co do zasady natomiast tylko jeden z nich, pod koniec postępowania, będzie zobowiązany przedłożyć wszystkie wymagane dokumenty.

Rozporządzenie odniosło się do kwestii językowych dość lakonicznie. Wskazano w nim, że JEDZ powinien uprościć procedurę ubiegania się o udzielenie zamówienia, w tym w zakresie kwestii językowych, „gdyż standardowy formularz będzie dostępny w językach urzędowych. Jednolity europejski dokument zamówienia powinien zatem ułatwić intensywniejsze transgraniczne uczestnictwo w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego”.

Polskie przepisy nie określiły jednak wprost, w jakim języku JEDZ ma być złożony. Czym innym jest bowiem dostępność samego formularza JEDZ w różnych językach UE, a czym innym złożenie gotowego, wypełnionego dokumentu w konkretnym postępowaniu w Polsce. W tym zakresie należy więc odwołać się do przepisów ogólnych.

Zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy PZP postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego prowadzi się w języku polskim. W konsekwencji również wszelkie dokumenty i oświadczenia należy złożyć w tym języku. W wyjątkowych przypadkach, zamawiający może się zgodzić, w oparciu o art. 9 ust. 3 ustawy PZP, aby złożenie wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia, oświadczeń, oferty oraz innych dokumentów nastąpiło również w innym języku. Zatem JEDZ w obcym języku jest dopuszczalny, ale pod warunkiem, że wynika to wprost z dokumentacji przetargowej. Przepis ten jest więc nieprzydatny do rozstrzygnięcia kwestii dopuszczalności składania JEDZ w języku obcym wówczas, gdy zgoda zamawiającego nie została wyrażona wprost.

Z ogólnej zasady ujętej w art. 9 ust. 2 ustawy PZP wynika, że składany dokument musi być sporządzony w języku polskim. Zatem jeżeli jego oryginał powstał w języku obcym, to logicznym jest, że należy dołączyć jego tłumaczenie. Taka zasada rzeczywiście wynika z § 16 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Rozwoju z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy w postępowaniu o udzielenie zamówienia (dalej jako „Rozporządzenie w sprawie rodzajów dokumentów”)[5]. Przepis ten wyraźnie wskazuje: „Dokumenty sporządzone w języku obcym są składane wraz z tłumaczeniem na język polski”. Rozporządzenie w sprawie rodzajów dokumentów nie zawiera przy tym wymogu, aby tłumaczenie było przygotowane przez tłumacza przysięgłego, a zatem może ono być sporządzone przez wykonawcę. Oznacza to, że pod tłumaczeniem powinna się podpisać osoba uprawniona do reprezentacji wykonawcy.

Powyższe potwierdza wyrok KIO 2076/16 z dnia 28 listopada 2016 r., w którym Izba wskazała: „Wykonawca może przedstawiać dowody na poparcie swoich twierdzeń, także w języku obcym z tłumaczeniem na język polski. Żaden przepis ustawy [PZP] nie zawiera nakazu, aby tłumaczenie dokumentu na język polski miało formę tłumaczenia przysięgłego”.

Należy jednak podkreślić, że wymienione wyżej przepisy i orzecznictwo nie dotyczą dokumentu JEDZ. Niełatwo to zauważyć, lecz Rozporządzenie w sprawie rodzajów dokumentów nie odnosi się wprost do JEDZ. Wspomina o nim jedynie w § 2 ust. 7. Bez wątpienia jednak nie wskazuje JEDZ jako dokumentu w § 2, do którego odnosi się § 16, zawierający zasadę dotyczącą tłumaczenia.

Jedno z niedawnych odwołań do Prezesa KIO wniesiono właśnie na tym tle. Odwołujący zarzucił zamawiającemu zaniechanie wykluczenia wykonawcy, który przedstawił oryginał JEDZ w języku obcym, załączając jednocześnie tłumaczenie przysięgłe. Analogiczny zarzut postawiono wobec innych wykonawców, którzy przedłożyli tłumaczenia JEDZ, lecz albo nie były one wcale podpisane (podpisany był tylko oryginał pisma w języku obcym), albo widniał na nich podpis osoby, która dokonała tłumaczenia, ale nie była jednocześnie uprawniona do reprezentowania tego podmiotu. Odwołujący uznał, że nie spełnia to wynikających z art. 9 ust. 2 ustawy PZP wymogów prowadzenia postępowania w języku polskim (zamawiający nie wyraził uprzednio zgody na składanie dokumentów w językach obcych). Innymi słowy, odwołujący podnosił, że wiążąca jest jedynie wersja oryginalna JEDZ sporządzona w języku polskim.

Krajowa Izba Odwoławcza rozstrzygnęła zaistniały spór w wyroku z dnia 8 czerwca 2017 r. (sygn. akt KIO 888/17). Izba zgodziła się z odwołującym i potwierdziła, że Rozporządzenie w sprawie rodzajów dokumentów nie ma zastosowania do JEDZ. KIO wskazała, że podstawą złożenia JEDZ w postępowaniu jest art. 25a ustawy PZP, co oznacza, że jest to dokument wskazany wprost w ustawie i z punktu widzenia techniki prawodawczej powtarzanie regulacji dotyczących JEDZ w tym rozporządzeniu byłoby nieprawidłowe i niecelowe.

W tym samym orzeczeniu Izba stwierdziła jednak, że w jej ocenie JEDZ, który składany jest wraz z ofertą czy wnioskiem o dopuszczenie do udziału w postępowaniu przez wykonawcę, niezależnie od tego, czy dotyczy wykonawcy, czy podmiotu udostępniającego swoje zasoby wykonawcy, czy podwykonawcy, może zostać, co do zasady, złożony w języku obcym (tj. w oryginale) – pod warunkiem że zostanie on złożony wraz z tłumaczeniem. KIO w wyroku szczegółowo wskazała, w jaki sposób i na jakiej podstawie prawnej należy takie tłumaczenie dopuścić. Co szczególnie istotne, Izba uznała, że należy per analogiam stosować zasady z Rozporządzenia w sprawie rodzajów dokumentów. Poniżej przedstawiono obszerny fragment uzasadnienia wyroku:

W zakresie przedstawienia tłumaczenia wraz z JEDZ-em złożonym w języku obcym, z uwagi na brak jakichkolwiek regulacji ustawowych w tym zakresie, właściwym będzie zastosowanie przez analogię zasad, jakie określone zostały w rozporządzeniu w sprawie dokumentów [układ tekstu i wszystkie wyróżnienia moje – T.K.].

[…] przewidziany w § 16 rozporządzenia o dokumentach model składania dokumentów obcojęzycznych wraz z tłumaczeniem służy realizacji zasady stosowania w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego języka polskiego. Tym samym JEDZ, stanowiący dokument zawierający w swej treści zbiór oświadczeń własnych wykonawcy, może zostać złożony w języku obcym i w takim przypadku wykonawca obowiązany jest złożyć jego tłumaczenie – tłumaczenie może zostać sporządzone przez wykonawcę i podpisane przez osobę/osoby umocowane do działania w imieniu wykonawcy bądź umocowanych pełnomocników wykonawcy. Tłumaczenie JEDZ-a może zostać również dokonane przez tłumacza przysięgłego.

[…] tłumaczenie dokumentów [JEDZ] przedstawionych przez podmioty trzecie bądź podwykonawców może zostać również podpisane przez osobę/osoby umocowane do działania w imieniu wykonawcy bądź umocowanych pełnomocników wykonawcy. W przypadku złożenia tłumaczenia JEDZ-a przez wykonawcę, analogicznie jak w przypadku tłumaczeń dokumentów składanych na podstawie rozporządzenia w sprawie dokumentów, to na wykonawcy ciąży odpowiedzialność za zawarte treści i to wykonawca będzie ponosił skutki np. nieprawidłowego tłumaczenia.

[…] Podkreślić bowiem należy, że swoiste „zmuszanie” określonych podmiotów gospodarczych (wykonawców, podmioty udostępniające swoje zasoby, podwykonawców) do działania przez polskojęzycznych pełnomocników prowadziłoby ponownie do nieuzasadnionego zaostrzania reguł postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Nie sposób uznać, że każdy podmiot zagraniczny musi mieć pełnomocnika polskojęzycznego, aby móc brać udział w procedurach o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonych przez polskich Zamawiających. Również nie znajduje żadnego uzasadnienia twierdzenie, że osoba/osoby umocowane w imieniu danych podmiotów gospodarczych do działania zobowiązane są do złożenia podpisów pod dokumentem sporządzonym w języku polskim, w sytuacji gdy nie posługują się tym językiem.

KIO podkreśliła, że nie istnieje regulacja nakazująca podpisanie tłumaczenia dokumentu podmiotowi, który to oświadczenie złożył w obcym języku. Izba stwierdziła, że „tłumaczenie powinna podpisać osoba, która dokonuje takiego tłumaczenia, wskazując, że bierze odpowiedzialność za takie tłumaczenie. W przypadku wykonawcy ubiegającego się o zamówienie publiczne, składającego wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu dokumenty podpisuje osoba umocowana do reprezentacji wykonawcy w postępowaniu, w wyniku czego to osoba podpisująca tłumaczenie dokumentu występująca w imieniu wykonawcy bierze odpowiedzialność za tłumaczenie dokumentu”.

Powyższe rozstrzygnięcie należy uznać za słuszne. Przyjęcie odmiennego poglądu spowodowałoby bowiem, że wykonawca zagraniczny musiałby składać JEDZ w wersji polskiej pomimo tego, że języka tego nie zna i nie rozumie.

Podsumowując:

  1. JEDZ może zostać złożony w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego w języku obcym, podpisany przez osobę umocowaną do reprezentacji podmiotu, którego dany JEDZ dotyczy, nawet jeżeli zamawiający nie dopuścił wprost takiej możliwości.
  2. Konieczne jest złożenie wraz z JEDZ sporządzonym w języku obcym jego polskiego tłumaczenia.
  3. Tłumaczenie JEDZ podpisuje osoba, która go dokonała, z tym zastrzeżeniem że:
  4. może to być osoba uprawniona do działania w imieniu wykonawcy (tj. np. konsorcjum lub konkretnej firmy składającej samodzielnie ofertę), nawet jeżeli JEDZ dotyczy podmiotu trzeciego udostępniającego zasoby lub innego podwykonawcy;
  5. w przypadku podmiotów trzecich udostępniających zasoby i innych podwykonawców tłumaczenie JEDZ mogą podpisać również osoby uprawnione do reprezentacji tych konkretnych podmiotów lub ich polskojęzyczni pełnomocnicy;
  6. dopuszczalne jest złożenie tłumaczenia sporządzonego przez tłumacza przysięgłego.

[1] Ustawa z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r., poz. 1020 ze zm.).

[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylająca dyrektywę 2004/18/WE (Dz. Urz. UE L 94 z 28.03.2014, s. 65).

[3] Dz. Urz. UE L 3 z 06.01.2016, s. 16.

[4]  JEDZ jest składany tylko wtedy, gdy wartość zamówienia jest równa lub przekracza kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy PZP (tzw. progi unijne).

[5] Dz. U. z 2016 r., poz. 1126.