Omawiany wyrok sądu administracyjnego jest kolejnym orzeczeniem opartym na stanowisku, że dostarczanie napojów alkoholowych do miejsca wskazanego przez klienta (poza lokal sprzedawcy objęty zezwoleniem), w wykonaniu umowy zawartej za pomocą środków komunikowania się na odległość (np. przez Internet), jest niedopuszczalne na gruncie obecnie obowiązujących regulacji ustawy o wychowaniu w trzeźwości. Taki sposób zorganizowania sprzedaży napojów alkoholowych stoi w sprzeczności z celami wspomnianej ustawy tj. przeciwdziałaniem alkoholizmowi poprzez ograniczenie dostępności alkoholu, realizowanym m.in. w drodze dopuszczenia sprzedaży alkoholu jedynie na podstawie zezwolenia oraz w miejscu określonym w zezwoleniu. Dostarczanie napojów alkoholowych poza miejsce sprzedaży określone w zezwoleniu stanowi sprzedaż alkoholu niezgodnie z warunkami określonymi w zezwoleniu i jest podstawą jego cofnięcia.

****

Wprowadzenie

W wyroku z dnia 3 lutego 2017 r., wydanym w sprawie do sygn. akt: III SA/Kr 1280/16[i], Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Krakowie oddalił skargę przedsiębiorcy na decyzje administracyjne Samorządowego Kolegium Odwoławczego (SKO) w Krakowie[ii] utrzymujące w mocy decyzje organu I. instancji – Prezydenta Miasta o cofnięciu przedsiębiorcy trzech zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych o zawartości alkoholu do 4,5% oraz piwa przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży tj. w punktach sprzedaży detalicznej w lokalach gastronomicznych przedsiębiorcy (pizzeriach).

Stan faktyczny sprawy i przebieg postępowania

Przedsiębiorca prowadzący stacjonarne pizzerie uzyskał trzy zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych kategorii A tj. o zawartości alkoholu do 4,5 % oraz piwa przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży.

Organ pierwszej instancji – Prezydent Miasta[iii] uzyskał informacje o prowadzeniu przez przedsiębiorcę sprzedaży napojów alkoholowych (piwa) z dowozem do klienta, poprzez stronę internetową pizzerii. W związku z tymi informacjami wszczęte zostały postępowania w sprawie cofnięcia posiadanych przez przedsiębiorcę zezwoleń.

W ponownym postępowaniu (pierwotne decyzje zostały uchylone z powodu braku zebrania dowodów na zarzucaną działalność) Prezydent Miasta wydał decyzje o cofnięciu przedsiębiorcy wszystkich posiadanych zezwoleń, w związku z prowadzeniem przez przedsiębiorcę sprzedaży napojów alkoholowych (piwa) za pośrednictwem Internetu – tj. z wykorzystaniem formularza zamieszczonego w serwisie internetowym, przewidującego dostawę (piwa) do domu klienta. Po dokonaniu zamówienia przez Internet, zamówienie, w tym piwo było dostarczane przez kuriera, na wskazany przez klienta adres.

W odwołaniach od decyzji Prezydenta Miasta przedsiębiorca podnosił m.in., że za pośrednictwem Internetu ma miejsce jedynie prezentacja jego oferty handlowej, a sama sprzedaż jest realizowana w lokalu gastronomicznym (stacjonarnej pizzerii).

Organ odwoławczy (SKO), powołując się na postanowienia art. 18 UWT[iv], utrzymał decyzje Prezydenta Miasta o cofnięciu zezwoleń uznając, że przedsiębiorca prowadził sprzedaż napojów alkoholowych – piwa – za pośrednictwem Internetu, poza miejscami wymienionymi w zezwoleniach.

Przedmiotowe decyzje SKO zostały zaskarżone przez przedsiębiorcę do WSA w Krakowie.

Stanowisko WSA w Krakowie uzasadniające rozstrzygnięcie zawarte w Wyroku

WSA w Krakowie uznał, że złożona przez przedsiębiorcę skarga nie zasługuje na uwzględnienie. W ocenie Sądu zgromadzony w aktach materiał dowodowy nie pozostawia wątpliwości, że miała miejsce sprzedaż alkoholu (piwa) z zastosowaniem mechanizmu składania zamówień przy pomocy środków komunikacji na odległość, tj. przez Internet (przedsiębiorca  prowadził sprzedaż za pośrednictwem Internetu). W ocenie WSA opisane działanie nie mieści się w granicach zakreślonych ustawą o wychowaniu w trzeźwości[v].

Przyjmując za punkt wyjścia przepisy prawa cywilnego m.in. dotyczące sprzedaży, WSA wskazał, że alkohol (a właściwie – napój alkoholowy) jest rzeczą oznaczoną co do gatunku[vi]. W takim przypadku przeniesienie własności rzeczy, które stanowi rozporządzający skutek zobowiązującej umowy sprzedaży, następuje w chwili przeniesienia posiadania rzeczy, czyli jej wydania nabywcy. Z powyższego wynika, iż sprzedaż rzeczy oznaczonych co do gatunku realizuje się z chwilą wydania rzeczy nabywcy w miejscu oznaczonym w umowie.

Zatem w sytuacji, gdy na skutek złożenia zamówienia przez Internet, sprzedający dostarcza alkohol do miejsca wskazanego przez kupującego i tam następuje wydanie nabywcy rzeczy oznaczonej co do gatunku, to w tym właśnie miejscu dochodzi do przeniesienia własności rzeczy, stanowiącego realizację zawartej umowy sprzedaży. Ponieważ miejsce wydania rzeczy (napoju alkoholowego) nie jest miejscem, w którym prowadzony jest lokal dysponujący zezwoleniem na sprzedaż alkoholu, dochodzi do zrealizowania skutku rozporządzającego umowy sprzedaży poza tym lokalem, w istocie rzeczy w dowolnym miejscu wskazanym przez nabywcę.

Zdaniem WSA, dla oceny zgodności opisanej sytuacji z przepisami ustawy o wychowaniu w trzeźwości nie ma żadnego znaczenia, że sprzedaż zrealizował podmiot posiadający stosowne zezwolenie. Posiadane przez przedsiębiorcę zezwolenie nie obejmuje bowiem sprzedaży poza miejscem konkretnie w nim wskazanym tzn. nie obejmuje sprzedaży realizowanej poprzez wydanie rzeczy w miejscu innym niż określone w zezwoleniu.

W ocenie WSA nie ma przy tym znaczenia, czy złożenie zamówienia przez Internet jest złożeniem oferty kupna przez nabywcę, czy też jest przyjęciem oferty sprzedawcy, prowadzącym do zawarcia  umowy, a w konsekwencji – nieistotnym jest sam sposób zawarcia umowy. Dla oceny analizowanego przypadku istotnym jest natomiast, że rozporządzający skutek umowy sprzedaży następuje poza lokalem określonym w zezwoleniu na sprzedaż, co powoduje, iż alkohol niezgodnie z zezwoleniem staje się dostępny w nieograniczonej liczbie miejsc. Zastosowany przez przedsiębiorcę mechanizm (model) sprzedaży prowadzi do zrealizowania rozporządzającego skutku sprzedaży poza tym lokalem, którego dotyczy zezwolenie na sprzedaż alkoholu, co według WSA nie jest dozwolone.

Rekapitulując powyższe rozważania WSA stwierdzić należy, że w ocenie Sądu nie jest istotny zastosowany w tym przypadku mechanizm zawarcia umowy, w tym okoliczność, która ze stron składa ofertę, a która ją przyjmuje, a także kwestia, czy sprzedaż następuje „przez Internet”, czy jedynie z wykorzystaniem Internetu jako sposobu komunikacji; istotnym jest natomiast, że przyjęte przez przedsiębiorcę rozwiązanie skutkuje wydawaniem alkoholu nabywcy – realizacją umowy – poza lokalem objętym zezwoleniem na sprzedaż.

Według WSA w celu oceny, czy doszło do naruszenia warunków zezwolenia, niezbędnym jest dokonanie wykładni celowościowej przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości dotyczących handlu alkoholem. Z przepisów UWT (por. art. 1 ust. 1 i art. 2 ust. 1 pkt 4 UWT) wynika, że ograniczenie spożycia alkoholu jest głównym celem ustawy, realizowanym m.in. przez ograniczenie dostępności alkoholu. Wspomniane przepisy trzeba mieć na względzie wykładając i stosując wszystkie „szczegółowe” regulacje ustawy o wychowaniu w trzeźwości, bowiem to one właśnie służą realizacji wyżej wskazanych celów.

Sposobem na ograniczenie dostępu do alkoholu jest dopuszczalność jego sprzedaży tylko za stosownym zezwoleniem i tylko w miejscach ściśle określonych w tym zezwoleniu. W udzielonym zezwoleniu wskazany jest adres punktu sprzedaży detalicznej. Wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie objętym zezwoleniem może odbywać się wyłącznie w miejscu wymienionym w zezwoleniu.

WSA zajął stanowisko, że przy takich uregulowaniach całkowicie niedozwolone jest wszelkie „łagodzenie” przyjętych w UWT ograniczeń dostępności alkoholu i stosowanie jakichkolwiek ułatwień w jego nabyciu, np. poprzez przyjmowanie zamówień na odległość i dowożenie alkoholu do miejsca wyznaczonego przez klienta. Uznanie dopuszczalności takich działań, przy obecnej treści UWT, całkowicie zaprzeczałoby celowi regulacji oraz pozbawiało sensu płynące z niej ograniczenia, oferując sposób na proste i skuteczne ich obejście. Według WSA w świetle powyższych okoliczności należało przyjąć, że przedsiębiorca prowadził sprzedaż alkoholu niezgodnie z warunkami określonymi w zezwoleniu (tzn. poza wskazanym w zezwoleniu punktem sprzedaży), a w konsekwencji zasadne było zastosowanie art. 18 ust. 10 pkt 2 UWT i cofnięcie zezwoleń na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych.

Komentarz

Omawiany Wyrok jest kolejnym rozstrzygnięciem wydanym na gruncie przepisów UWT, w którym ocena dopuszczalności sprzedaży napojów alkoholowych z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość, zwłaszcza zaś możliwości, jakie w tym zakresie daje sieć Internet, opiera się na założeniu, że czynnikiem istotnym dla oceny kwestii, czy sprzedaż alkoholu następuje w miejscu (punkcie sprzedaży) określonym w zezwoleniu, jest nie tyle sposób bądź miejsce zawarcia umowy sprzedaży (zwłaszcza wynikające z postanowień stosowanych przez sprzedawców regulaminów), lecz okoliczność, gdzie następuje realizacja umowy sprzedaży tj. gdzie ma miejsce wydanie nabywcy zakupionego napoju alkoholowego. Jeśli wydanie przedmiotu sprzedaży tj. napoju alkoholowego, następuje poza punktem sprzedaży objętym udzielonym zezwoleniem, taka transakcja uznawana jest za niedopuszczalną na gruncie obecnie obowiązujących przepisów UWT, zwłaszcza przy uwzględnieniu wykładni celowościowej tych regulacji.

W tym kontekście przywołać można również wcześniejszy wyrok NSA[vii], wydany w sprawie dotyczącej cofnięcia zezwolenia na detaliczną sprzedaż napojów alkoholowych, oparty na zbieżnym stanowisku, jak analizowany Wyrok WSA, tj. założeniu, że kryterium decydującym dla oceny, czy sprzedaż napoju alkoholowego następuje zgodnie z warunkami zezwolenia – w określonym tam punkcie sprzedaży – ma miejsce realizacji umowy czyli wydania alkoholu nabywcy.

Kwestia możliwości wykorzystywania środków komunikacji na odległość i prowadzenia sprzedaży „wysyłkowej” napojów alkoholowych jest niewątpliwie kluczowa z perspektywy działalności przedsiębiorców trudniących się sprzedażą alkoholu opartą na mechanizmie dostarczania zakupionego towaru do miejsca wskazanego przez nabywcę. Kwestią otwartą jest, czy przywołane orzecznictwo, formalnie odnoszące skutek jedynie w konkretnych sprawach, stanowi swoistą zapowiedź sygnalizującą tendencję orzeczniczą w tego rodzaju sprawach.

[i] Dalej jako: „Wyrok WSA”, opubl. na orzeczenia.nsa.gov.pl; w czasie sporządzania artykułu Wyrok WSA był orzeczeniem nieprawomocnym

[ii] Decyzje SKO z dnia 23 maja 2016 r.; por. uzasadnienie Wyroku WSA

[iii] Będący organem udzielającym zezwoleń na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych

[iv] Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tj. Dz.U. z 2016 r. poz. 487 z późn. zm., dalej jako „UWT”)

[v] Niezależnie od tego, czy podmiot organizujący i prowadzący sprzedaż alkoholu z wykorzystaniem Internetu miałby zezwolenie na sprzedaż alkoholu w konkretnym lokalu (w tym przypadku w pizzerii ), czy też w ogóle żadnego zezwolenia by nie miał

[vi] Stwierdzenie to uznać należy za daleko idące uproszczenie, niemniej w analizowanym przypadku rzeczywiście chodziło o rzecz oznaczoną co do gatunku

[vii] Por. wyrok NSA z dnia 21 kwietnia 2016 r., sygn. akt: II GSK 2566/14