Pomimo iż problem usług premium rate, czyli SMSów lub połączeń o podwyższonej opłacie, nie jest nowy, to nieustannie budzi kontrowersje. Na początku lutego Minister Cyfryzacji Anna Streżyńska zapowiedziała regulację w tym zakresie. Warto jednak wiedzieć, że przepisy już teraz częściowo regulują sposób świadczenia usług premium rate, choć w praktyce najlepszym sposobem ochrony przed nieuczciwymi przedsiębiorcami pozostaje wzmożona ostrożność konsumentów.

****

Usługa typy premium rate

Powszechnie znane pod nazwą „Premium Rate Services” lub „Special Rate Services”, usługi polegające na przekazaniu użytkownikowi końcowemu z wykorzystaniem usług telekomunikacyjnych dodatkowych świadczeń, na gruncie prawa polskiego zostały zdefiniowane jako usługi o podwyższonej opłacie. Usługi premium rate stanowią szczególny rodzaj usługi telekomunikacyjnej, o których mowa w art. 64 ust. 1 prawa telekomunikacyjnego (dalej: „PT”).[1] Zgodnie z ustawową definicją jest to publicznie dostępna usługa telekomunikacyjna obejmująca usługę telekomunikacyjną oraz dodatkowe świadczenie, które może być realizowane przez inny podmiot niż dostawca usługi telekomunikacyjnej. Najważniejszym elementem odróżniającym usługi o podwyższonej opłacie od innych usług telekomunikacyjnych jest właśnie podwyższona opłata, której naliczenie jest związane z uwzględnieniem dodatkowego wynagrodzenia za świadczenie dodatkowej usługi niebędącej transmisją danych. Świadczeniem tym może być przykładowo udział w loterii, oddanie głosu w konkursie, udostępnienie treści horoskopu, wiadomości, czy kawału – gdzie w celu uzyskania świadczenia konieczne jest wysłanie SMS na numer specjalny. Połączenie zatem dodatkowego względem usługi transmisji danych świadczenia oraz transmisji danych stanowi usługę premium rate.

W przypadku tego typu usług usługodawcą samej usługi dodatkowej najczęściej nie jest przedsiębiorca telekomunikacyjny, a przykładowo przedsiębiorca organizujący konkurs, w tym również świadczący daną usługę w Internecie. Zaangażowanie przedsiębiorcy telekomunikacyjnego w tę usługę, przy założeniu, że to nie on jest również dostawcą usługi dodatkowej (np. jest organizatorem konkursu), ogranicza się zatem jedynie do realizacji inicjowanej przez użytkownika transmisji danych, czy to przez SMS, czy też wskutek nawiązania połączenia. Przedsiębiorca telekomunikacyjny umożliwia jedynie z technicznej strony wykonanie usługi dodatkowej realizowanej przez podmiot trzeci.

Obowiązki przedsiębiorcy telekomunikacyjnego

Pomimo iż zasadniczo to nie przedsiębiorca telekomunikacyjny odpowiada za świadczenie usługi premium rate, to celem ochrony interesów abonenta ustawodawca zdecydował się nałożyć na niego pewne obowiązki informacyjne.

Zgodnie z aktualnym brzmieniem przepisu art. 64 ust. 1 PT, który był już wielokrotnie nowelizowany, przedsiębiorca telekomunikacyjny zobowiązany jest podać abonentom numer usługi, nazwę podmiotu realizującego dodatkowe świadczenie oraz cenę za jednostkę rozliczeniową usługi albo cenę za połączenie, w przypadku usługi taryfikowanej za całe połączenie, ze wskazaniem ceny brutto.

Niezależnie od powyższego, przedsiębiorca telekomunikacyjny zobowiązany jest do bezpłatnego zapewnienia abonentowi, zgodnie z jego żądaniem, progów kwotowych, po przekroczeniu których przedsiębiorca telekomunikacyjny natychmiastowo informuje abonenta o jego przekroczeniu w danym okresie rozliczeniowym i na żądanie abonenta blokuje możliwość wykonywania połączeń na numery usług o podwyższonej opłacie i odbierania połączeń z takich numerów, chyba że nie będą powodowały obowiązku zapłaty po stronie abonenta.

Obecnie, przedsiębiorcy telekomunikacyjni muszą oferować przynajmniej trzy progi kwotowe – o wartości 35, 100 i 200 złotych.

Co więcej, zgodnie z art. 64a PT przedsiębiorca telekomunikacyjny, na żądanie abonenta, zobowiązany jest do nieodpłatnego blokowania połączeń wychodzących na numery usług o podwyższonej opłacie oraz połączeń przychodzących z takich numerów, nieodpłatnego blokowania połączeń wychodzących na numery poszczególnych rodzajów usług o podwyższonej opłacie oraz połączeń przychodzących z takich numerów oraz umożliwienia abonentowi określenia maksymalnej ceny za jednostkę rozliczeniową usługi albo ceny za połączenie wraz z jednoczesnym blokowaniem innych usług.

W praktyce jednak ochrona konsumentów przed płatnymi usługami SMS premium w zderzeniu z nieuczciwymi przedsiębiorcami wydaje się nie być wystarczająca. Ochrona ta bowiem wymaga aktywnego działania konsumenta i do czasu aktywowania zleceń blokowania, czy ograniczania korzystania z usług premium rate – możliwość z ich korzystania, a tym samym ponoszenia dodatkowych, wysokich opłat pozostaje nieograniczona.

Warto jednocześnie zaznaczyć, że do usług telekomunikacyjnych świadczonych przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, co do zasady nie mają zastosowania przepisy ustawy o świadczeniu usług telekomunikacyjnych.[2] Podobnie na gruncie przepisu art. 3 ust. 1 pkt 6) ustawy o prawach konsumenta,[3] jej przepisy nie znajdują zastosowania do usługi telekomunikacyjnej. Regulacja prawna w tym zakresie stanowi transpozycję art. 3 ust. 3 lit. m) dyrektywy 2011/83/UE, wyłączającego spod jej zastosowania umowy zawierane z operatorami telekomunikacyjnymi przy wykorzystaniu publicznych automatów telefonicznych na korzystanie z nich lub zawieranych na wykorzystanie jednego połączenia telefonicznego, internetowego lub faksowego dokonywanego przez konsumenta. Komisja Europejska wskazuje także, że wyłączenie to znajdzie zastosowanie do niektórych typów usług o podwyższonej opłacie, wymieniając wśród nich np. telefoniczne biuro numerów czy wysłanie SMS-a w plebiscycie, czyli te przypadki, w których pojedyncze połączenie wyczerpuje zawarcie i pełną realizację umowy. Wyłączeniem z dyrektywy nie zostały natomiast objęte takie przypadki, gdy pojedyncze połączenie, w tym również o podwyższonej opłacie, jest jedynie formą zawarcia umowy, która następnie realizowana jest nie w trakcie tego połączenia. Dotyczy to zwłaszcza umów o charakterze subskrypcyjnym, stanowiących stosunek prawny, który nie ogranicza się do jednego połączenia, lub przesłania SMS, a przypadki takie mieszczą się poza zakresem wyłączenia.

Obowiązki dostawcy usługi premium rate

Warto zatem wskazać, że w zależności od tego, jaki charakter ma usługa dodatkowa świadczona w związku z naliczeniem dodatkowej opłaty, znajdą do niej zastosowanie niektóre lub wszystkie z następujących przepisów.

Niezależnie od rodzaju i charakteru usług, zgodnie z art. 64 ust 2 – 3 prawa telekomunikacyjnego podmiot podający do publicznej wiadomości informację o usłudze o podwyższonej opłacie jest obowiązany podawać wraz z numerem tej usługi cenę za jednostkę rozliczeniową usługi albo cenę za połączenie, w przypadku usługi taryfikowanej za całe połączenie, ze wskazaniem ceny brutto oraz nazwę podmiotu realizującego dodatkowe świadczenie.

Jednocześnie, w przypadku gdy informacja o usłudze o podwyższonej opłacie podawana jest do publicznej wiadomości w sposób graficzny, to tło informacji nie może utrudniać lub uniemożliwiać zapoznania się z ceną, rozmiar czcionki ceny nie może być mniejszy niż 60% rozmiaru czcionki numeru tej usługi oraz czas prezentacji ceny nie może być krótszy niż czas prezentacji numeru tej usługi. W odniesieniu natomiast do usług o podwyższonej opłacie świadczonych w sposób powtarzalny na podstawie uprzedniego oświadczenia woli abonenta, jej dostawca jest obowiązany z powyższymi informacjami podać informację o zasadzie korzystania z usługi w sposób przejrzysty i czytelny dla abonenta oraz umożliwić abonentowi dokonanie skutecznej i natychmiastowej rezygnacji z usługi w każdym czasie, w sposób prosty i wolny od opłat.

Nie ulega również wątpliwości, że do usług dodatkowych znajdą zastosowanie również przepisy ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną, w tym w szczególności obowiązki informacyjne, czy obowiązek posiadania i zakomunikowania treści regulaminu. W niektórych przypadkach, w tym w szczególności w przypadku usług subskrypcyjnych (np. stałe przesyłanie horoskopu lub innych zamówionych treści) zastosowanie mogą znaleźć również przepisy ustawy o prawach konsumenta, w tym szerokie obowiązki informacyjne, czy prawo odstąpienia od umowy.

Jak uniknąć niespodziewanych opłat?

Nie budzi zatem wątpliwości, że usługi premium rate regulowane są przez co najmniej trzy reżimy prawne, a niektóre ich aspekty uregulowane są w sposób niespotykanie szczegółowy (np. sposób informowania o cenie usługi). Wydaje się zatem, że niezależnie od możliwości rozważenia nowelizacji obowiązujących przepisów, w pierwszej kolejności można by się skupić na egzekwowaniu przez organy kontrolne – UOKiK i UKE – przestrzegania obecnie obowiązujących przepisów, a także prowadzeniu akcji uświadamiających abonentów.

Abonenci powinni wiedzieć o możliwości pełnego zablokowania usług premium rate, żeby rozważyć ten krok, jeśli analiza ich dotychczasowych zachowań telekomunikacyjnych nie wykazuje konieczności posiadania możliwości pełnego dostępu do tych usług. Ci abonenci natomiast, którzy chcą sporadycznie korzystać z usługi premium rate, powinni rozważyć ustalenie u operatora progu kwotowego na tego rodzaju usługi. Jeżeli natomiast do aktywowania danej usługi już doszło, abonenci powinni mieć świadomość możliwości samodzielnej dezaktywacji usługi, co powinno być wolne od jakichkolwiek dodatkowych opłat lub też skorzystania z pomocy przedsiębiorcy telekomunikacyjnego.

Niezależnie od powyższego, korzystając z usług premium rate warto za każdym razem zweryfikować podmiot świadczący usługę w rejestrze prowadzonym przez Prezesa UKE, dostępnym bezpłatnie na stronie internetowej. Dane identyfikacyjne takiego podmiotu powinny zostać przesłane przez operatora telekomunikacyjnego, z którym zawarliśmy umowę. Powinniśmy również zapoznać się z treścią regulaminu danej usługi. A z ostrożności, w przypadku kiedy brak jest referencyjnych danych lub dokumentów, należy wstrzymać się z realizacją usługi.

Warto również pamiętać o tym, że za realizację usług dodatkowych wykonywanych przy pomocy połączenia telekomunikacyjnego, odpowiada zazwyczaj podmiot inny niż przedsiębiorca telekomunikacyjny, a zatem odmowa zapłaty rachunku lub kierowanie reklamacji do przedsiębiorcy telekomunikacyjnego jest z reguły niezasadne. Reklamacje i skargi w tym zakresie, na chwilę obecną, warto natomiast kierować do Prezesa UKE, a w przypadku naruszeń – do organów ochrony konsumentów.

Przyszłość usług premium rate

Na początku lutego 2017 r. na wspólnej konferencji z Panią Premier Minister Cyfryzacji Anna Streżyńska zapowiedziała, że sytuacja z SMS premium „dojrzała do regulacji ustawowej, ponieważ interes konsumenta – słabszej strony umowy – bezwzględnie musi zostać ochroniony”, zapowiadając tym samym nowelizację prawa telekomunikacyjnego w tym zakresie.

Szczegóły planowanych zmian nie zostały jeszcze ujawnione. Należy się jednak spodziewać, że w najbliższym czasie Ministerstwo Cyfryzacji przygotuje jakąś propozycję znacząco ograniczającą świadczenie takich usług. Nie można również wykluczyć, że w wyniku regulacji w praktyce dojdzie całkowitego zablokowania możliwości świadczenia większości takich usług. Obecnie bowiem aktywacja większości tego typu płatnych subskrypcji bazuje na wykorzystaniu niewiedzy użytkowników telefonów lub na celowym wprowadzeniu w błąd korzystającego z usługi. Warto więc zastanowić się, czy obecnie, w dobie Internetu i aplikacji mobilnych, ten sposób aktywowania płatnych usług poprzez sms jest w praktyce potrzebny.

[1] Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1489).

[2] Art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1030).

[3] Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2014 r., poz. 827).