W Dzienniku Ustaw z 13 stycznia 2017 r. (Dz.U. z 2017 r., poz. 88) opublikowana została nowelizacja ustawy o grach hazardowych. Ustawa wchodzi w życie 1 kwietnia 2017 r., za wyjątkiem kilku przepisów, które wejdą w życie 1 lipca 2017 r. Nowelizacja wprowadza szereg istotnych zmian dla organizatorów gier hazardowych. Ich liczba i charakter przekraczają ramy jednego artykułu, dlatego w niniejszym opiszemy tylko te, które dotyczą loterii promocyjnych i loterii audioteksowych. Już teraz zachęcamy Państwa do lektury kolejnych artykułów na temat tej nowelizacji.

Wstęp

Ustawa o grach hazardowych została uchwalona 19 listopada 2009 r. i weszła w życie (poza niektórymi przepisami) 1 stycznia 2010 r. Była wielokrotnie zmieniana. Co ciekawe, do tej pory brakowało w niej definicji gier hazardowych. Omawiana nowelizacja uzupełnia ten brak, jednakże wprowadzona definicja nie wyjaśnia istoty tego pojęcia, a jedynie wymienia gry, jakie mieszczą się w jego zakresie (Art. 1 ust. 2.[1] Grami hazardowymi są gry losowe, zakłady wzajemne, gry w karty, gry na automatach). Na uwagę zasługuje także fakt, że z definicji gry losowej usunięto słowa „a warunki gry określa regulamin”. Nie oznacza to jednak, że organizator gry został zwolniony z obowiązku sporządzania jej regulaminu. W dalszym ciągu bowiem regulamin gry będzie jednym z dokumentów składanych wraz z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na jej urządzenie.

Nowelizacja wyraźnie dopuszcza organizowanie gier losowych w Internecie (art. 2 ust.1), przy czym za wyjątkiem loterii promocyjnych i zakładów wzajemnych, będzie to objęte monopolem Państwa (art. 5 ust. 1b). Ustawodawca wprowadza szczegółowe wymagania dotyczące prowadzenia gier hazardowych przez Internet i nadzoru nad nimi. Wprowadza także m.in. Rejestr domen służących do oferowania gier hazardowych niezgodnie z ustawą.

Wniosek o rozstrzygnięcie charakteru gry

Jeśli podmiot planujący organizację gry będzie miał wątpliwości, czy stanowi ona loterię promocyjną lub audioteksową, będzie w dalszym ciągu mógł zwrócić się do ministra właściwego do spraw finansów publicznych z wnioskiem o wydanie decyzji rozstrzygającej charakter gry. Co istotne, w chwili obecnej taki wniosek o wydanie decyzji nie podlega opłacie. Nowelizacja tę opłatę wprowadza (bardzo wysoką) – aż 200 % kwoty bazowej (na tę chwilę będzie to ok. 8000 zł). Jeśli loteria promocyjna miałaby być prowadzona przez Internet, do wniosku o wydanie decyzji należy dołączyć opinię potwierdzającą zasady i prawidłowość oprogramowania do urządzania gry. Brak jednak wskazania w przepisach, kto taką opinię może wydać i w oparciu o jakie kryteria ma być oceniana „prawidłowość” tego oprogramowania.

Zniesienie wymogu posiadania świadectw zawodowych

Istotna zmiana z punktu widzenia organizatora loterii promocyjnej i audioteksowej to zniesienie obowiązku posiadania świadectwa zawodowego przez osobę sprawującą nadzór nad loterią. Taka osoba będzie musiała przed rozpoczęciem wykonywania swoich obowiązków odbyć szkolenie z zakresu przepisów o grach hazardowych i regulaminów urządzanych gier w zakresie niezbędnym do wykonywania czynności związanych z nadzorowaniem i prowadzeniem gier (art. 24). Szkolenie będzie ważne przez 3 lata, chyba że przed upływem tego terminu zmieni się zakres wykonywanych czynności. Organizator gry hazardowej będzie musiał prowadzić papierowy rejestr zaświadczeń pracowników, obejmujący dane pracownika, datę szkolenia, datę podmiotu wystawiającego zaświadczenie oraz numer zaświadczenia wraz z kopią zaświadczenia potwierdzoną za zgodność z oryginałem (a oryginał zalegać będzie w aktach osobowych pracownika). Ustawodawca wprowadził także nowy warunek – osoba sprawująca nadzór nad loterią powinna posiadać nienaganną opinię, posługiwać się językiem polskim w stopniu wystarczającym do pełnienia funkcji i nie może być skazana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe (art. 24c).

Co do zasady zmiana polegająca na zniesieniu wymogu posiadania świadectw zawodowych do nadzoru nad loterią powinna ułatwić organizację loterii. W dotychczasowym stanie prawnym organizatorzy, którzy nie zatrudniali osoby posiadającej zezwolenie, zmuszeni byli do kupowania takiej usługi. Zwiększało to koszt prowadzenia loterii nawet o kilka tysięcy złotych.

Organizator będzie musiał przeszkolić osoby zatrudnione przed dniem wejścia w życie ustawy, które nie posiadają świadectwa zawodowego, a także osoby, które zatrudni w okresie do 2 miesięcy po dniu wejścia w życie ustawy. Nie jest do końca jasne, czy ustawodawca ma tu na myśli wszystkich pracowników, czy też wyłącznie tych, którzy będą wykonywać jakiekolwiek czynności związane z prowadzeniem loterii.

Urządzenie do gier, urządzenie losujące

Nowelizacja wprowadza definicję urządzenia do gier, przez które rozumie się wszelkie urządzenia, z wykorzystaniem których możliwe jest prowadzenie gry hazardowej oraz urządzenia, których działanie wpływa na prowadzenie gier, oraz definicję urządzenia losującego, przez które rozumie się urządzenie służące do ustalania wyników gry w loteriach pieniężnych, loteriach audioteksowych, grach liczbowych, loteriach promocyjnych i loteriach fantowych. Dotychczas w ustawie występowało tylko niezdefiniowane pojęcie „urządzenia do gier”.

Zarówno urządzenia do gry, jak i urządzenia losujące, muszą być rejestrowane. Co do zasady, wymogi stawiane obu typom urządzeń są tożsame, z kilka wyjątkami, które, jak się wydaje, wynikają z przeoczenia ustawodawcy. Przykładowo, nie został znowelizowany art. 23a ust. 3 ustawy o grach hazardowych, co mogłoby oznaczać, że urządzenia losujące będą rejestrowane bez konieczności zasięgnięcia opinii jednostki badającej upoważnionej do badań technicznych automatów do gier i urządzeń do gier. Jednakże zmienia się art. 23f, z którego wynika, że upoważnienia do badań technicznych m.in. urządzeń losujących udziela minister właściwy do spraw finansów, wydaje się zatem, że intencją ustawodawcy było uzyskiwanie w procesie rejestracji urządzenia losującego opinii jednostki badawczej (powstaje jednak pytanie, czy dopuszczalna jest w tym przypadku wykładnia celowościowa przed wykładnią językową).

Nie zmienia się również art. 23a ust. 4 ustawy o grach hazardowych w jej aktualnym brzmieniu, zgodnie z którym odmowa rejestracji urządzenia do gry następuje w drodze decyzji. Nie wydaje się słuszny wniosek, aby odmowa rejestracji urządzenia losującego mogła nie następować w drodze decyzji, chyba że intencją ustawodawcy było przyjęcie, że organ rejestrujący nie ma możliwości odmówić rejestracji urządzenia losującego. Do momentu utrwalenia się praktyki stosowania nowych przepisów, pozostawienie art. 23a ust. 4 w dotychczasowym brzmieniu może budzić wątpliwości.

Dokumentacja i zmiany w zezwoleniu

Istotna zmiana wprowadzana jest w zakresie dokumentów, jakie organizator loterii promocyjnej i audioteksowej będzie musiał złożyć wraz z wnioskiem o zezwolenie. Obok zaświadczeń o niezaleganiu w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa i zaświadczeń o niezaleganiu z zapłatą składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, konieczne będzie składanie zaświadczenia o niezaleganiu z zapłatą należności celnych.

Nowością będzie opłata za zmianę zezwolenia, wynosząca 200% kwoty bazowej.

Ustawodawca zaostrza także obowiązek prowadzenia ewidencji wypłaconych (wydanych) wygranych – do tej pory ewidencjonowane musiały być wyłącznie wygrane o wartości co najmniej 20 000 zł. Próg ten został obniżony do 2 280 zł. Zmiana ta jest ewidentnie skorelowana ze zwolnieniem podatkowym do 2 280 zł, jakie obowiązuje dla wygranych w loteriach promocyjnych i audioteksowych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 6a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Po wejściu w życie nowelizacji konieczne będzie ewidencjonowanie wszystkich wygranych, od których konieczne będzie zapłacenie podatku dochodowego.

Niestety zwiększa się zakres obowiązków sprawozdawczych. Dotychczas jedynie na żądanie przedstawiało się organowi informacje dotyczące funkcjonowania podmiotów organizujących loterie. Po nowelizacji organizator będzie obowiązany do przekazywania tych informacji ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych lub dyrektorowi izby administracji skarbowej w terminie do 21 dnia miesiąca następującego po każdym kwartale kalendarzowym.

Regulamin odpowiedzialnej gry – loterie promocyjne organizowane w Internecie

Organizator loterii promocyjnej prowadzonej w Internecie, będzie zobowiązany do opracowania i wdrożenia tzw. regulaminu odpowiedzialnej gry. Ze sposobu zredagowania przepisu art. 15i wynika, że regulamin odpowiedzialnej gry to coś odrębnego od regulaminu gry. Powstaje jednak praktyczne pytanie, jak taki regulamin odpowiedzialnej gry ma być sformułowany – czy wystarczy, że po prostu zawiera informacje, o których mowa w art. 15i? Czy też może regulamin odpowiedzialnej gry to nie dokument, a po prostu zbiór pewnego rodzaju zasad, w oparciu o które opracowana ma zostać strona internetowa poprzez którą loteria ma być prowadzona? Ustawodawca nie daje jasnej odpowiedzi na to pytanie, wymaga jednak przedstawienia regulaminu odpowiedzialnej gry do zatwierdzenia ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych.

Co istotne, regulamin odpowiedzialnej gry może być sporządzony dopiero po uzyskaniu zezwolenia na urządzenie loterii (należy w nim bowiem wskazać informację o udzielonym zezwoleniu, a także sam regulamin gry). Tak więc dopiero po uzyskaniu zezwolenia można przedstawić ministrowi regulamin odpowiedzialnej gry do zatwierdzenia. Z art. 15i ust. 3 wynika, że regulamin odpowiedzialnej gry musi być zamieszczony na stronie internetowej gry nie później niż z chwilą jej rozpoczęcia. Tu kryje się największy problem dla organizatorów loterii promocyjnych w Internecie. Postępowanie o zatwierdzenie regulaminu odpowiedzialnej gry to zwykłe postępowanie administracyjne, w związku z czym minister ma miesiąc na rozpatrzenie wniosku, a w sprawie szczególnie skomplikowanej – 2 miesiące (art. 35 § 3 k.p.a.). W najgorszym możliwym przypadku uruchomienie loterii promocyjnej może się wydłużyć aż do 4 miesięcy (2 miesiące na uzyskanie zezwolenia na urządzenie loterii, a następnie 2 miesiące na zatwierdzenie regulaminu odpowiedzialnej gry, jeśli minister uzna sprawę za szczególnie skomplikowaną).

Organizator loterii promocyjnej w Internecie będzie musiał zatem opracować regulamin świadczenia usług drogą elektroniczną, politykę prywatności, regulamin samej loterii i jeszcze regulamin odpowiedzialnej gry. Taka ilość obowiązków organizatora i dodatkowo odsunięcie w czasie możliwości rozpoczęcia loterii do czasu zatwierdzenia regulaminu odpowiedzialnej gry, skłaniają do postawienia wniosku, że loterie promocyjne nie będą masowo organizowane w Internecie.

Na marginesie jedynie zwracamy uwagę, że nie jest do końca jasne, kiedy loteria promocyjna jest już urządzania przez Internet, a kiedy jeszcze nie. Przepisy tego nie precyzują, a i w orzecznictwie sądów do tej pory nie zostało to jednoznacznie przesądzone. Na ciekawym i bardzo racjonalnym stanowisku stanął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dn. 20 listopada 2015 r. (V SA/Wa 125/15). Sąd przyjął, że urządzanie gry może mieć miejsce w sieci Internet, gdy nie tylko sama gra będzie prowadzona w Internecie, lecz gdy również czynności organizatora gry podejmowane będą w Internecie, w sposób wyłączający bezpośredni kontakt pomiędzy uczestnikiem gry, a urządzającym ją. To urządzanie gry ma mieć miejsce w sieci Internet, a nie tylko sama gra ma wykorzystywać w sensie technicznym sieć Internet. Kwestia ta jest o tyle istotna, że wyłącznie w przypadku loterii promocyjnej urządzanej w Internecie organizator powinien opracować regulamin odpowiedzialnej gry. Rozpoczęcie loterii promocyjnej bez regulaminu odpowiedzialnej gry naruszać będzie art. 15i ust. 3 i w naszej ocenie może być podstawą zarówno do cofnięcia zezwolenia, jak i pociągnięcia do odpowiedzialności karnoskarbowej na gruncie art. 107 § 1 k.k.s.

Dlatego bezpośrednio po wejściu w życie nowelizacji, do momentu wyklarowania się podejścia organów do interpretacji znowelizowanych przepisów, organizatorzy powinni ostrożnie decydować się na wykorzystanie Internetu przy prowadzeniu loterii promocyjnych.

Zmiany dotyczące loterii audioteksowych

Jako zmianę o charakterze porządkującym należy uznać zmianę brzmienia art. 2 ust. 11, który zawiera definicję loterii audioteksowej (art. 2 pkt 11). Wykreślono z niej słowa: a podmiot urządzający loterię oferuje wygrane pieniężne lub rzeczowe. Sama definicja loterii audioteksowej nie ulegnie jednak zmianie. Loteria audioteksowa jest grą losową, a każda gra losowa to gra o wygrane pieniężne lub rzeczowe (art. 2 ust. 1).

Zmienione zostanie brzmienie art. 7a, z którego będzie wyraźnie wynikać, że przedstawiciel podmiotu zagranicznego, mającego siedzibę w Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (poza Szwajcarią), prowadzącego na terenie Polski loterie audioteksowe, posiada pełnomocnictwo do zawierania umów cywilno-prawnych w imieniu i na rzecz spółki. Dotychczas, aby przedstawiciel mógł takie umowy zawierać, musiało to wyraźnie wynikać z treści udzielonego mu pełnomocnictwa. Po zmianie takie uprawnienie będzie mu przysługiwało z mocy prawa. Co ciekawe, złagodzony został wymóg posługiwania się językiem polskim przez takiego przedstawiciela. Nowe przepisy umożliwiają pełnienie tej funkcji osobie, która jest w stanie komunikować się w języku polskim w zakresie niezbędnym do wykonywania obowiązków przedstawiciela.

Istotna zmiana dotyczy również podmiotów mogących prowadzić loterie audioteksowe. Wymogi określone w dotychczasowym brzmieniu ustawy przez art. 11, przewidziane do tej pory dla organizatorów gier cylindrycznych, w karty, w kości, na automatach, bingo pieniężne i zakładów wzajemnych, będą dotyczyć również organizatorów loterii audioteksowych. Należy przy tym podkreślić, że zakres wymogów określonych w art. 11 został znacznie poszerzony.

I tak, prowadzenie loterii audioteksowej będzie możliwe pod warunkiem, że wobec spółki (organizatora), jej akcjonariuszy (wspólników), posiadających akcje (udziały) o wartości powyżej 10% kapitału zakładowego spółki, jak też wobec osób zasiadających w jej organach lub prokurentów będących zarówno osobami fizycznymi, osobami prawnymi lub osobowymi spółkami prawa handlowego (dotychczas tego wymogu nie stosowało się do prokurentów), nie istnieją uzasadnione zastrzeżenia z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, bezpieczeństwa interesów ekonomicznych państwa, a także przestrzegania przepisów regulujących przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Tak sformułowany przepis jest bardzo nieprecyzyjny i daje duże możliwości uznaniowego działania organów władzy publicznej, które mogą np. uznać że prowadzenie ryzykownej polityki gospodarczej, stosowanie zwolnień grupowych, czy też nieuregulowanie roszczeń publicznoprawnych spełnia kryterium „uzasadnionych zastrzeżeń”.

Ponadto, członkowie organów spółek (organizatorów) mających siedzibę w Polsce, będą musieli mieć obywatelstwo polskie, państwa członkowskiego UE, EFTA lub OECD (przy czym wymogu tego nie stosuje się do mogących organizować w Polsce loterie audioteksowe spółek akcyjnych lub spółek z ograniczoną odpowiedzialnością mających siedzibę innym państwie członkowskim UE lub EFTA).

Wobec członków organów spółki (organizatora), jej prokurentów, bądź akcjonariuszy (wspólników) posiadających więcej niż 10 % kapitału spółki, nie może się toczyć przed organami wymiaru sprawiedliwości państwa UE lub EFTA, postępowanie w sprawach o przestępstwa związane z praniem pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu.

Organizatorem loterii audioteksowej będzie mógł być wyłącznie taki podmiot, który w okresie 6 lat poprzedzających złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na prowadzenie loterii, nie stracił zezwolenia lub koncesji z powodu rażącego naruszenia warunków określonych w zezwoleniu lub regulaminie, lub innych określonych przepisami prawa warunków wykonywania działalności, na którą udzielono zezwolenia. Ponadto akcjonariuszami (wspólnikami) organizatora, którzy posiadają więcej niż 10% kapitału zakładowego, nie będą mogły być podmioty, które posiadały więcej niż 10 % akcji (udziałów) innej spółki, której cofnięto zezwolenie lub koncesję z powodów wyżej wymienionych. Podobnie członkami organów organizatora oraz jego prokurentami nie będą mogły być osoby, które zasiadały w organach lub pełniły funkcję prokurenta w spółkach, którym z powodów wymienionych wyżej cofnięto koncesję lub zezwolenie. Należy zwrócić uwagę, że o zezwolenie nie będzie mógł ubiegać się nie tylko podmiot, który w okresie 6 lat poprzedzających złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na organizację loterii audioteksowej utracił zezwolenie na loterię audioteksową, ale również zezwolenie lub koncesję na dowolną inną grę hazardową. Nadto, objęcie powyższym warunkiem również prokurentów czy członków organów spółki, którzy mogą nawet nie wiedzieć o prowadzeniu gry hazardowej, nie mówiąc już o udziale w jej prowadzeniu, jest zbyt daleko idące i nie da się tego uzasadnić żadnymi racjonalnymi przesłankami. Nie jest ponadto jasne, jak należy to zastrzeżenie rozumieć. Czy nie będzie mógł ubiegać się o zezwolenie organizator, którego akcjonariusz był akcjonariuszem innej spółki w przypadającej w ciągu minionych 6 lat dacie, kiedy cofnięto jej zezwolenie? Czy też może wystarczy, że akcjonariusz organizatora w dowolnym momencie posiadał akcje spółki, której w ciągu 6 lat poprzedzających złożenie przez organizatora wniosku o zezwolenie, nawet jeśli zbył wszystkie posiadane akcje przed datą cofnięcia zezwolenia? Ustawodawca niestety nie rozstrzygnął tej wątpliwości. Może to doprowadzić do sytuacji, w której organizator będzie ponosił odpowiedzialność za odległe i pośrednie związki z innym podmiotem, nawet pomimo braku wpływu na naruszenia, jakich się ten inny podmiot dopuścił. Z pewnością jednak organizator loterii audioteksowej, przed złożeniem wniosku o udzielenie zezwolenia powinien szczegółowo zbadać historię swoich akcjonariuszy (wspólników) posiadających ponad 10 % kapitału zakładowego spółki, członków organów oraz prokurentów za ostatnie 6 lat.

Aby móc zweryfikować istnienie bądź brak uzasadnionych zastrzeżeń z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, bezpieczeństwa interesów ekonomicznych państwa, a także przestrzegania przepisów regulujących przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, ustawodawca dał ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych możliwość wystąpienia z wnioskiem do innych organów i służb, w tym do Szefa ABW, Szefa CBA bądź Komendanta Głównego Policji o przekazanie stosownych informacji. Taka procedura przedłużać będzie postępowanie o wydanie zezwolenia, ponieważ służby mają aż 2 miesiące na udzielenie odpowiedzi Ministrowi.

Kary

Ustawa nowelizująca wprowadza również zmiany dotyczące kar pieniężnych, które mogą budzić uzasadnione wątpliwości. Karze pieniężnej podlega m.in. urządzający gry hazardowe (za wyjątkiem organizatorów będących osobami fizycznymi) na podstawie udzielonego zezwolenia, który narusza warunki zatwierdzonego regulaminu, zezwolenia lub prowadzi gry na urządzeniu losującym lub urządzeniach do gier bez wymaganej rejestracji (kara do 200 000 zł). Zróżnicowanie sytuacji osoby fizycznej i jednostki organizacyjnej dysponującej zdolnością prawną wydaje się w tym przypadku nieuzasadnione. Forma organizacyjno-prawna prowadzonej działalności gospodarczej nie powinna znajdować przełożenia na odmienne ukształtowanie odpowiedzialności przedsiębiorcy.

Niezależnie od kary pieniężnej wymierzanej przedsiębiorcy, będzie możliwe wymierzenie kary pieniężnej w wysokości do 100 000 zł osobom pełniącym funkcje kierownicze lub wchodzącym w skład organów zarządzających osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, urządzających gry hazardowe bez koncesji, zezwolenia. Ustawodawca przyznał w ten sposób dużą swobodę decyzyjną naczelnikowi urzędu celnego, od którego decyzji zależało będzie nie tylko to, czy kara pieniężna zostanie zastosowana, ale także jakiej będzie wysokości. Co ciekawe, naczelnik urzędu celnego ma brać pod uwagę skalę prowadzonej działalności i czas trwania naruszenia. Takie oderwanie kary pieniężnej nakładanej na osobę indywidualną, od stopnia jej winy i udziału w naruszeniu, należy ocenić jednoznacznie negatywnie. Wskazać ponadto należy, co już trafnie zauważyła Krajowa Rada Sądownictwa w procesie opiniowania projektu ustawy nowelizującej, że może dość do trzykrotnego karania za to samo naruszenie – na podstawie art. 89 ust. 1, art. 89 ust. 3, a także na podstawie kodeksu karnego skarbowego.

W przypadku urządzającego gry hazardowe bez zezwolenia, kara będzie wynosić 5-krotność opłaty za wydanie zezwolenia. Warto przy tym wskazać, że uczestnicy nielegalnych loterii promocyjnych i audiotekstowych nie podlegają karze.

Podsumowanie

Jedynie niektóre z rozwiązań, jakie wprowadza nowelizacja, należy ocenić pozytywnie. W wielu miejscach jednak ustawodawca nie ustrzegł się pomyłek i wielu niejasności. Część nowych przepisów wprowadza dodatkowe warunki, których spełnienie jest konieczne dla możliwości podejmowania działalności w zakresie loterii promocyjnych i audioteksowych – przy czym niektóre z nich trudno jest racjonalnie uzasadnić. Braki nowelizacji skłaniają do przyjęcia wniosku, że należy się spodziewać kolejnych zmian w ustawie w niedalekiej przyszłości.

Zmiany dotyczące loterii promocyjnych i audioteksowych to nie jedyne ważne zmiany w ustawie o grach hazardowych. O kolejnych napiszemy w następnym artykule.

[1] Autorzy niniejszego tekstu, odwołując się do przepisów i nie precyzując, w której wersji ustawy o grach hazardowych są one zawarte, mają na myśli brzmienie znowelizowane, które wejdzie w życie 1 kwietnia 2017 r.