15 grudnia 2016 r. Komisja Europejska, po nieudanej wrześniowej próbie przyjęcia nowych przepisów oraz przy braku jednoznacznego poparcia krajów członkowskich, przyjęła zasady stosowania fair use policy przez dostawców usług roamingu. Mają oni teraz pół roku na wdrożenie własnych procedur i ich zakomunikowanie abonentom.

Rozporządzenie regulujące fair use policy jest długo oczekiwanym aktem prawnym mającym na celu ochronę interesów dostawców usług roamingu, w związku ze zniesieniem dodatkowych opłat euroroamingu po dniu 15 czerwca 2017 r.

****

Cel wdrożenia fair use policy

Zgodnie z art. 6a[1] rozporządzenia 531/2012[2] dostawcy usług roamingu nie powinni pobierać żadnych dopłat do krajowych cen detalicznych od klientów korzystających z usługi roamingu w którymkolwiek państwie członkowskim. Przepis ten w pełni realizuje zasadę roam-like-at-home (RLAH) znoszącą bariery ograniczające abonentom możliwość korzystania z usług łączności mobilnej w podróży – poza granicami kraju ich zamieszkania. Zniesienie dodatkowych opłat za usługę roamingu nastąpi w dniu 15 czerwca 2017 r.

W toku prac legislacyjnych nad zniesieniem dopłat za roaming zauważono, że ceny usług telekomunikacyjnych w krajach członkowskich różnią się, a zniesienie dodatkowych opłat za usługę roamingu mogłoby prowadzić do sytuacji stałego korzystania z usług roamingu przez osoby niemające stałych związków z krajem prowadzenia działalności danego operatora. Przykładowo mieszkaniec Holandii mógłby być abonentem polskiego operatora i zgodnie z zasadą RLAH, permanentnie korzystać z usług roamingu świadczonych przez polskiego dostawcę, tańszych niż standardowa usługa w jego kraju. Sytuacja taka byłaby niepożądana z uwagi na wysokie koszty generowane przez takie zachowanie oraz konieczność podnoszenia cen usług w krajach UE, w których są one aktualnie niższe. Fair use policy, czy też polityka uczciwego korzystania, to zatem w rzeczywistości czasowe ograniczenie zasady RLAH, w celu przeciwdziałania nadużyciom, takim jak zakup przez obcokrajowców kart SIM dostawców o niskich cenach usług, by korzystać z nich w rodzimym kraju, gdzie usługi takie są droższe.

Zgodnie z artykułem 6b rozporządzenia (UE) nr 531/2012 oraz aktami wykonawczymi wydanymi na podstawie art. 6d tego rozporządzenia, dostawcy usług roamingu mogą stosować politykę uczciwego korzystania w odniesieniu do zasad korzystania z detalicznych usług roamingu świadczonych po stawce krajowej ceny detalicznej, aby zapobiec niewłaściwemu korzystaniu z nich przez klientów używających roamingu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie jego operatora krajowego do celów innych niż okresowe podróże. Kluczowe znaczenie będzie zatem miało ocenienie kiedy mamy do czynienia z takim niestandardowym korzystaniem.

Kontrowersje przy pracach legislacyjnych

Aby umożliwić operatorom wdrożenie polityki uczciwego korzystania, Komisja była zobowiązana przyjąć do dnia 15 grudnia 2016 r. akty wykonawcze określające szczegółowe zasady jej stosowania. W dniu 17 grudnia 2016 r. w Dzienniku Urzędowym UE zostało opublikowane rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 2016/2286 z dnia 15 grudnia 2016 r. ustanawiające szczegółowe przepisy dotyczące stosowania polityki uczciwego korzystania i metod oceny zrównoważonego charakteru zniesienia dodatkowych opłat z tytułu detalicznych usług roamingu oraz dotyczące wniosku, jaki ma obowiązek złożyć dostawca usług roamingu na potrzeby tej oceny („Rozporządzenie”).

Po spełnieniu przesłanek określonych w Rozporządzeniu dostawcy usług roamingu będą mogli wdrożyć odpowiednie mechanizmy, dzięki którym nie narażą się na nadmierne koszty realizując zasadę RLAH w przypadku istotnych różnic w cenach usług pomiędzy poszczególnymi krajami.

Należy zauważyć, że prace nad Rozporządzeniem nie były łatwe i już od samego początku budziły spore kontrowersje. Pierwsza propozycja została przedłożona przez Komisję w dniu 5 września 2016 r. i zakładała, że po cenach krajowych z usług roamingu będzie można korzystać przez maksymalnie 90 dni w roku, natomiast co 30 dni dostawcy będą mogli wymagać zalogowania się w rodzimej sieci. W ten sposób nieprzerwalny okres korzystania z roamingu po stawkach krajowych mógłby wynosić 30 dni, natomiast całkowity czas takiego roamingu w roku byłby ograniczony do 90 dni. Propozycja ta została jednak skrytykowana, w szczególności z uwagi na niedostateczną ochronę praw konsumentów. W konsekwencji 8 września 2016 r. Komisja wycofała projekt regulacji.

Następnie 8 grudnia 2016 r. Komisja przedłożyła nową propozycję polityki uczciwego korzystania oraz mechanizmu zrównoważonego rozwoju, która w dniu 12 grudnia na posiedzeniu Komitetu Łączności Elektronicznej w Brukseli została poddana pod głosowanie. Wątpliwości co do prawidłowości mechanizmu zaproponowanego przez Komisję ujawnia już wynik głosowania, w którym 9 państw członkowskich (w tym Polska), wstrzymało się od głosu, 7 głosowało przeciw, a za przyjęciem głosowało 12 państw. Jak wskazano w oficjalnym stanowisku UKE[3] „Wynik głosowania to również efekt dużej liczby uwag i wątpliwości interpretacyjnych, jakie kraje członkowskie miały do projektowanego dokumentu, a które nie zostały uwzględnione przez Komisję.” Niezależnie jednak od powyższego Komisja zdecydowała się przyjąć zaproponowane mechanizmy regulujące politykę uczciwego korzystania.

Zasady uczciwego korzystania zgodnie z Rozporządzeniem

Zgodnie z art. 3 ust. 1 Rozporządzenia dostawca usług roamingu dostarcza te usługi po cenach krajowych klientom podróżującym okresowo po Unii, którzy zamieszkują na stałe państwo członkowskie dostawcy usług roamingu lub mają z tym państwem stałe powiązania wiążące się z częstą obecnością na jego terytorium przez dłuższy czas. Tym samym, wprowadzono do Rozporządzenia pojęcie stałych powiązań, co ma na celu umożliwienie osobom zamieszkującym strefy przygraniczne, oddelegowanym do pracy za granicę, czy studentom realizującym wymiany studenckie swobodne korzystanie z krajowych ofert roamingowych.

Podstawowym założeniem stosowania polityki uczciwego korzystania jest monitorowanie zachowań abonenta, bowiem w założeniu Komisji jedynie normalne i uczciwe zachowania abonenta mogą korzystać z korzyści RLAH. W przypadku stwierdzenia, że zachowanie abonenta jest nieuczciwe, możliwe będzie zastosowanie przez dostawcę usług dodatkowych opłat roamingowych zgodnie z art. 6e rozporządzenia (UE) nr 531/2012.

Zgodnie z wymogiem ochrony interesów abonentów, w związku z ich miejscem pobytu lub stałych powiązań wiążących się z częstą obecnością przez dłuższy czas na terytorium państwa dostawcy usług roamingu, mechanizmy potwierdzające prawdopodobieństwo niewłaściwego lub niestandardowego korzystania z usług stosowane przez dostawców usług powinny być oparte na obiektywnych wskaźnikach powiązanych ze schematami ruchu wykazującymi brak przeważającej obecności klienta w kraju dostawcy lub głównie krajowego wykorzystywania mobilnych usług krajowych. Zgodnie z definicją wynikającą z rozporządzenia takie obiektywne wskaźniki powinno określać się na przestrzeni wystarczająco długiego okresu(co najmniej czterech miesiący). Wydłużenie względem pierwotnej propozycji Komisji okresu monitorowania zachowań abonentów stanowi odpowiedź na krytyczne uwagi formułowane wobec tej pierwotnej propozycji.

Zgodnie z Rozporządzeniem, jeżeli dostawca usług roamingu stosuje politykę uczciwego korzystania, to w umowach z klientami korzystającymi z roamingu musi zawrzeć wszystkie warunki związane z tą polityką. Ponadto, dostawca usług roamingu zobowiązany jest zgłosić politykę uczciwego korzystania krajowemu organowi regulacyjnemu. W przypadku wykrycia modelu zachowania wskazującego na możliwość zastosowania dodatkowych opłat, dostawca usług roamingu będzie zobowiązany powiadomić klienta o takim zagrożeniu jeszcze przed zastosowaniem jakichkolwiek dodatkowych opłat. W przypadku wykrycia modelu zachowania wskazującego na możliwość zastosowania dodatkowych opłat dostawca usług roamingu powinien poinformować klienta, że w przypadku braku zmiany schematu korzystania w terminie, który nie może być krótszy niż dwa tygodnie, wykazującego rzeczywistą konsumpcję lub obecność krajową, po dacie takiego ostrzeżenia może zostać zastosowana dopłata.

Rozporządzenie Wykonawcze w art. 4 ust. 2 wprowadza również dodatkowe ograniczenie zasady RLAH w przypadku nielimitowanych taryf. W takim przypadku pakiet danych do wykorzystania w roamingu będzie obliczany poprzez podzielenie ceny na lokalnym rynku przez maksymalną stawkę MTR (Mobile Termination Rate, tj. stawka stosowana w rozliczeniach hurtowych), a następnie podwojenie sumy. Przykładowo Polak przebywający na wakacjach w Holandii płacący w Polsce 40 zł miesięcznie za nielimitowany dostęp do Internetu, przy MTR rzędu 10 euro za 1 GB, otrzymałby 2 GB do wykorzystania bez dodatkowych dopłat. Jednocześnie w przypadku użytkowników kart przedpłaconych cała kwota, jaką mają oni na koncie w momencie rozpoczęcia korzystania z usług roamingu, może zostać wykorzystana na transmisję danych w cenach hurtowych. Oznacza to, że w przypadku omawianej kategorii abonentów całość środków dostępnych na koncie abonenta polskiego w chwili rozpoczęcia korzystania z usług roamingu w Holandii zostanie rozliczona bez dodatkowych opłat.

Wątpliwości

Na gruncie Rozporządzenia największe wątpliwości budzi, kluczowa skądinąd, kwestia – mechanizmów i wskaźników potwierdzających prawdopodobieństwo niewłaściwego lub niestandardowego korzystania z usług roamingu. Aktualna treść przepisu art. 4 ust. 4 Rozporządzenia nakłada na dostawców usług roamingu obowiązek stosowania sprawiedliwych, rozsądnych i proporcjonalnych mechanizmów kontroli, opartych na obiektywnych wskaźnikach ryzyka niewłaściwego lub niestandardowego korzystania wykraczającego poza okresowe podróże na terytorium Unii. Odwołanie do tak wielu nieprecyzyjnych klauzul generalnych może w konsekwencji prowadzić do sytuacji, w której zasady korzystania z roamingu w każdym kraju członkowskim będą w rzeczywistości inne, co negatywnie wpłynie na pewność prawa i sytuację konsumentów. Wątpliwości związane z ochroną prywatności abonentów usługi roamingu budzi również nałożenie na dostawców tych usług obowiązku nie tylko monitorowania, ale również w zasadzie szczegółowego analizowania zachowań abonentów korzystających z usług roamingu.

Na chwilę obecną ciężko przesądzić jakie praktyczne konsekwencje będzie miało stosowanie Rozporządzenia. Z pewnością konsumentom należy rekomendować zachowanie szczególnej ostrożności zwłaszcza w pierwszych miesiącach obowiązywania zasady RLAH (tj. po 15 czerwca 2017 r.) i uważne analizowanie nie tylko umów zawieranych z dostawcami usług, ale również pozycji ujawnionych na rachunkach obejmujących usługi roamingu. Jednocześnie wydaje się, że dostawcy usług roamingu formułując wewnętrzne polityki uczciwego korzystania powinni szeroko konsultować mogące powstać na tym gruncie wątpliwości zarówno z Prezesem UKE, jak również z Prezesem UOKiK oraz GIODO.

Link do tekstu Rozporządzenia.

[1] Dodany rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. ustanawiającym środki dotyczące dostępu do otwartego internetu oraz zmieniające dyrektywę 2002/22/WE w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników, a także rozporządzenie (UE) nr 531/2012 w sprawie roamingu w publicznych sieciach łączności ruchomej wewnątrz Unii (Dz. U. UE z dnia 26 listopada 2015 r. nr L 310/1)

[2] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 531/2012 z  dnia  13  czerwca  2012  r. w  sprawie  roamingu  w  publicznych  sieciach łączności  ruchomej  wewnątrz  Unii ( Dz. U. UE z dnia 30 czerwca 2012 r.nr L 172/10)

[3] http://uke.gov.pl/stanowisko-polski-w-sprawie-roamingu-21048