Zgodnie z przepisem art. 8 ust. 1 Rozporządzenia Rady (WE) nr 6/2002 z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie wzorów wspólnotowych (dalej jako „Rozporządzenie”)[1] wzór wspólnotowy nie obejmuje cech postaci produktu wynikających wyłącznie z jego funkcji technicznej.

****

Tło sprawy

Sprawą, która stała się źródłem wątpliwości wyższego sądu krajowego w Düsseldorfie i – w ich następstwie – pytania prejudycjalnego, był spór między spółką DOCERAM, wytwarzającą elementy ceramiki technicznej, w tym spawalnicze kołki centrujące dla przemysłu motoryzacyjnego, uprawnioną do licznych wzorów unijnych obejmujących postaci tych produktów, a spółką CeramTec, która wytwarza takiego samego rodzaju elementy ceramiczne.

DOCERAM, uznając produkty CeramTec za naruszające jej prawa wyłączne do wzorów unijnych, wniosła przeciwko tej spółce powództwo do sądu okręgowego w Düsseldorfie. W odpowiedzi CeramTec złożyła powództwo wzajemne, w którym zakwestionowała prawa do wzorów unijnych DOCERAM i wniosła o ich unieważnienie. Podstawą wniosku o unieważnienie wzorów było twierdzenie, że cechy postaci produktów, w których wzory te zostały zawarte, wynikają wyłącznie z ich funkcji technicznej i nie spełniają w związku z tym wymogów rejestracji (por. art. 8 ust. 1 Rozporządzenia).

Sąd, uznając powództwo wzajemne za zasadne, unieważnił sporne wzory i oddalił powództwo główne DOCERAM.

Od tego wyroku odwołała się z kolei spółka DOCERAM. Wyższy sąd krajowy w Düsseldorfie, rozpoznając sprawę z apelacji spółki DOCERAM, stwierdził, że sporne wzory nie są pozbawione ani nowości, ani indywidualnego charakteru. Ponadto zauważył, że istnieją wzory kołków centrujących alternatywne dla tych, które objęte zostały prawami DOCERAM. W związku z tym sąd ten podjął następującą wątpliwość, kierując pytanie prejudycjalne do Trybunału:

  • czy istnienie alternatywnych, wolnych od ochrony prawami wyłącznymi form produktu, determinuje brak możliwości zastosowania art. 8 ust. 1 Rozporządzenia; innymi słowy, czy możliwość zastosowania innych niż będąca przedmiotem praw wyłącznych form produktu wyklucza uznanie formy zarejestrowanej za pełniącą wyłącznie funkcję techniczną;
  • czy też jedynym czynnikiem decydującym o wyłączeniu ochrony określonych cech wzoru jest to, że funkcja techniczna jest ich jedynym determinantem?

Trybunał, odpowiadając na tak postawione pytania, na wstępie wskazał, że nie została sformułowana ustawowa definicja cech postaci produktu wynikających wyłącznie z funkcji technicznej. Z drugiej strony natomiast nie ulega wątpliwości, że pojęcie to należy interpretować w sposób jednolity na terytorium całej Unii.

Trzeba się jednak zgodzić, że z brzmienia przepisu art. 8 ust. 1 Rozporządzenia nie wynika, żeby wyznacznikiem dla stwierdzenia wyłącznie technicznego charakteru był tylko brak innych, alternatywnych wzorów umożliwiających spełnienie takiej samej funkcji technicznej.

Trybunał następnie zwrócił uwagę na umiejscowienie przepisu art. 8 ust. 1 w Rozporządzeniu oraz wynikające stąd okoliczności, które rzutują na wykładnię płynącego z niego ograniczenia ochrony niektórych cech wzoru. Uwzględniając treść pozostałych przepisów sekcji 1 tytułu II Rozporządzenia, przepis ten należy bowiem interpretować w ten sposób, że wyłącza on spod ochrony te cechy produktu, w przypadku których konieczność spełnienia funkcji technicznej jest jedynym czynnikiem decydującym o ich wyborze przez twórcę, a względy inne niż techniczne, w tym względy estetyczne, nie mają na ich wybór wpływu.

Warto również odnotować cenne uwagi zawarte w opinii rzecznika generalnego, który wskazał na potencjalne niebezpieczeństwo, jakie mogłoby wynikać z przyjęcia, że wielość form danego produktu determinuje uznanie, że nie mamy do czynienia z wyłączeniem ochrony. Można bowiem wyobrazić sobie z łatwością taką sytuację, w której przedsiębiorca zarejestrowałby w formie wzoru szereg lub wszystkie dostępne formy danego produktu. Wskutek dokonania takiej rejestracji, uzyskałby on faktyczny monopol rynkowy, który równałby się ochronie z patentu. Jednocześnie uniemożliwiłby wykorzystywanie takiego produktu przez konkurentów rynkowych, co niewątpliwie nie tylko nie sprzyjałoby rozwojowi konkurencji, ale istotnie by ją ograniczyło.

Odpowiadając zatem na pytanie sądu niemieckiego, Trybunał wskazał, że właściwą interpretacją przepisu art. 8 ust. 1 Rozporządzenia jest uznanie, że aby ocenić, czy cechy postaci produktu wynikają wyłącznie z funkcji technicznej, należy ustalić, czy funkcja ta jest jedynym czynnikiem określającym te cechy. Z kolei istnienie alternatywnych form produktu nie jest rozstrzygające w tym względzie.

[1] Dz. Urz. WE L 3 z 05.01.2002, s. 1.