W Sejmie obecnie procedowany jest rządowy projekt ustawy wprowadzającej zmiany w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zmiany te są istotne szczególnie z perspektywy twórców, którzy chcieliby rozliczać 50% koszty uzyskania przychodu. Zgodnie bowiem z nowymi regulacjami 50% koszty uzyskania przychodu znajdą zastosowanie do szerszego katalogu osób opracowujących utwory, tj. osób uzyskujących przychody z tytułu działalności twórczej w zakresie: inżynierii budowlanej, tłumaczeń, gier komputerowych, muzealnictwa oraz pracy naukowej i działalności dydaktycznej prowadzonej na uczelniach wyższych. W tle powyższych zmian wciąż aktualne pozostaje jednak pytanie, w jaki sposób pracodawcy mają rozliczać 50% koszty uzyskania przychodu, aby dokonane rozliczenia nie zostały zakwestionowane przez organy skarbowe.

****

Projekt nowelizacji

Obecnie w Sejmie trwają prace nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (druk sejmowy 2291, dalej jako „projekt”). Proponowane zmiany dotyczą także wprowadzonego niedawno art. 22 ust. 9b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej jako „ustawa PIT”).

Art. 22 ust. 9b ustawy PIT wprowadził z dniem 1 stycznia 2018 r. kategorie działalności twórczej, której podjęcie uprawnia do rozliczania autorskich kosztów uzyskania przychodu. Przedmiotowa zmiana była niezwykle istotna z perspektywy kręgu podmiotów (twórców), do których działalności będą miały zastosowanie autorskie koszty uzyskania przychodu. W jej efekcie doszło bowiem do wyłączenia możliwości rozliczania 50% kosztów uzyskania przychodów w stosunku do wielu grup pracowników, którzy do tej pory z tej możliwości korzystali.

Uzasadnieniem wprowadzonych zmian i celem Ministerstwa Finansów miała być walka z nadużyciami podatkowymi, jednak szybko się okazało, że przygotowane przepisy odebrały prawo do 50% kosztów twórcom, w stosunku do których do nadużyć co do zasady nie dochodziło, np. tłumaczy, muzealników czy twórców literatury innej niż piękna. Dodatkowo ich niejasne brzmienie wywołało wiele wątpliwości, szczególnie istotnych z perspektywy branży IT. Nie było bowiem jasne, czy 50% koszty mogą być stosowane, począwszy od 1 stycznia 2018 r., dla innych niż programiści pracowników mających udział w powstaniu programu komputerowego.

Nowe brzmienie art. 22 ust 9b ustawy PIT

Kontrowersje, jakie wywołało w środowisku twórców zawężenie rodzajów działalności twórczej uprawniającej do rozliczenia 50% kosztów oraz praktyczne uniemożliwienie lub poddanie pod dużą wątpliwość możliwości rozliczania przedmiotowej preferencji dla wielu grup pracowników, spowodowały podjęcie przez rząd decyzji o wprowadzeniu zmian redakcyjnych w art. 22 ust. 9b ustawy PIT. Jak możemy bowiem przeczytać w treści uzasadnienia do projektu, „zmiany opracowane przez Ministerstwo Finansów mają na celu uporządkowanie i dodanie kategorii działalności twórczej, do której znajdą zastosowanie koszty uzyskania przychodu”.

Zgodnie z brzmieniem projektowanych zmian art. 22 ust. 9b ma przedstawiać się następująco[1]:

„9b. Przepis ust. 9 pkt 3 stosuje się do przychodów uzyskiwanych z tytułu:

  1. działalności twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, inżynierii budowlanej, urbanistyki, literatury, sztuk plastycznych, wzornictwa przemysłowego, muzyki, fotografiki, twórczości audialnej i audiowizualnej, programów komputerowych, gier komputerowych, teatru, kostiumografii, scenografii, reżyserii, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa;
  2. działalności artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej, estradowej, tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki i instrumentalistyki;
  3. produkcji audialnej i audiowizualnej;
  4. działalności publicystycznej;
  5. działalności muzealniczej w dziedzinie wystawienniczej, naukowej, popularyzatorskiej, edukacyjnej oraz wydawniczej;
  6. działalności konserwatorskiej;
  7. prawa zależnego, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 880 i 1089), do opracowania cudzego utworu w postaci tłumaczenia;
  8. działalności badawczo-rozwojowej, naukowo-dydaktycznej, naukowej oraz prowadzonej w uczelni działalności dydaktycznej.”

Zatem według proponowanych zmian możliwość rozliczania 50% kosztów będzie dostępna dla szerszej grupy twórców, w tym również dla twórców uzyskujących przychód z działalności twórczej w zakresie inżynierii budowlanej, literatury, gier komputerowych, działalności muzealniczej, konserwatorskiej oraz działalności naukowej i pracy dydaktycznej prowadzonej na uczelni.

Dla branży IT największe znaczenie ma uwzględnienie w ww. przepisie działalności twórczej w zakresie gier komputerowych oraz tłumaczeń. Szczególnie wskazanie tej pierwszej kategorii będzie miało duże znaczenie ze względu na podejmowanie działalności twórczej w tym zakresie przez bardzo szerokie spektrum kategorii pracowników, np. programistów, animatorów czy grafików.

Nowe brzmienie – stare wątpliwości?

Rozbudowę katalogu działalności twórczej niewątpliwie należy uznać za krok w dobrą stronę, jednak w dalszym ciągu omawiana regulacja nie odpowiada w pełni na potrzeby twórców. Wynika to nie tylko ze wskazanego w jej treści zamkniętego katalogu działalności uprawniającej do rozliczania 50% kosztów, ale również z charakteru regulacji, która jako wyjątek od zasady nie może być interpretowana w sposób rozszerzający.

Problemy interpretacyjne dla twórców wynikają również z tego, że poszczególne kategorie działalności twórczej nie zostały zdefiniowane przez ustawodawcę. Tym samym wydaje się, że wprowadzone zmiany mają charakter doraźny i nie usuwają przyczyny powstałych wątpliwości – niejasności co do zakresu zastosowania art. 22 ust. 9b ustawy PIT.

Warto również zwrócić uwagę na użyty w projekcie mechanizm jego stosowania z mocą wsteczną. Jak wskazano w art. 4 pkt 1 projektu, art. 22 ust. 9b ustawy PIT w brzmieniu nadanym przez projekt ma być stosowany do dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2018 r. – niezależnie od tego, kiedy rzeczywiście ten przepis wejdzie w życie. W ocenie Ministerstwa Finansów takie rozwiązanie wynika z korzystnego charakteru powyższych postanowień dla pracowników. Niemniej jednak może ono rodzić konkretne problemy w przypadku braku rozliczania przez pracodawców 50% kosztów za okres do wejścia w życie projektu w stosunku do pracowników, których stanowiska nie są związane z działalnością twórczą w zakresie kategorii wskazanych w art. 22 ust. 9b ustawy PIT. W takiej sytuacji pracownik będzie zmuszony wystąpić o zwrot nadpłaty podatku dochodowego i może liczyć się ze skrupulatną weryfikacją przez organy skarbowe, czy taki zwrot jest w istocie należny.

Przedstawione zmiany znajdują się obecnie na etapie prac w sejmowej Komisji Finansów Publicznych, której kolejne posiedzenie zaplanowano na 8 maja 2018 r. Nie jest więc jeszcze wykluczone, że Komisja bądź Sejm na dalszym etapie zaproponuje dalsze modyfikacje art. 22 ust. 9b ustawy PIT.

Model rozliczania 50% kosztów

Trudności interpretacyjne i zbyt wąski katalog działalności uprawniających do rozliczania 50% kosztów to jednak nie jedyne problemy, jakie wiążą się z tym zagadnieniem. Wciąż aktualne pozostają bowiem wątpliwości pracodawców związane ze zmianą podejścia organów skarbowych do poprawności modeli rozliczania 50% kosztów, o czym pisaliśmy już w naszym poprzednim wpisie.

Mimo upływu kilku miesięcy z interpretacji Dyrektora Krajowej Izby Skarbowej wciąż nie wynika konkretnie, jakie warunki trzeba spełnić, aby modele wykorzystywane przez pracodawców mogły zostać uznane za prawidłowe. Obecnie wydaje on bowiem co do zasady negatywne interpretacje podatkowe, odmawiając akceptacji przedstawianych przez wnioskodawców metod rozliczania i dokumentacji stosowania 50% kosztów. Uzasadnienie pojedynczych pozytywnych interpretacji podatkowych z kolei wciąż nie pozwala jednoznacznie określić, co decyduje o ich akceptacji i jaki model może być uznany za prawidłowy.

W podsumowaniu można stwierdzić, że aktualnie procedowane w Sejmie zmiany ustawy PIT są wprawdzie korzystne dla pracowników i pracodawców rozliczających 50% koszty, lecz nie usuną wszystkich trudności w prawidłowym stosowaniu tej preferencyjnej stawki kosztów uzyskania przychodów. Pożądanym działaniem mogłoby natomiast być wydanie interpretacji ogólnej przepisów ustawy PIT, w tym przesądzenie, jak konkretnie należy rozumieć pojęcia wprowadzone w art. 22 ust. 9b oraz jakie warunki są konieczne dla uznania, że pracodawca w prawidłowy sposób rozlicza 50% koszty dla swoich pracowników.

[1] Pogrubienia zostały dodane przez autorów celem wskazania różnic w stosunku do brzmienia przepisu na dzień 1 stycznia 2018 r.